Peter Vos: Getekende boeken

Peter Vos (1935-2010) was een buitengewoon grafisch talent waarvan de proporties roem tot ver buiten de landsgrenzen zouden verdienen. Na de eerdere sublieme uitgave van zijn Getekende brieven (Rubinstein 2017) tekent hetzelfde team van J.P. Filedt Kok en kunsthistoricus (en emblemata-kenner) E. de Jongh, met steun van Vos’ weduwe Saïda, nu voor een representatieve uitgave van zijn unica: in een enkel exemplaar vervaardigde geïllustreerde boekjes, doorgaans gecreëerd als geschenk voor geliefden, vrienden, of Vos’ zoon Sander. Het is niet ongewoon voor grafische kunstenaars om dergelijke unica te maken, en met name Lucebert ging er zich ook graag aan te buiten. Voor Vos waren ze de kern van zijn creativiteit: als kunstenaar werd hij neerslachtig van de gebondenheid die met opdrachten en gestructureerd werk gepaard gingen. Hij voelde zich pas vrij als hij voor zichzelf en uit eigen aandrift kon creëren. Naast zijn ingenieuze getekende brieven zijn deze unica dan ook in vele opzichten de essentie van zijn kunstenaarschap.
 
Deze editie is uitmuntend. De meerderheid van de bewaarde unica zijn opgenomen, doorgaans met een gulle selectie van reproducties. Voor elk boekje worden nauwgezet de fysieke kwaliteiten beschreven, zoals het in een catalogue raisonnée zou passen, en in een korte tekst toegelicht wanneer, waarom en voor wie het boekje werd gemaakt, vaak met de nodige anekdotes. Hierdoor vormen deze korte catalogustekstjes ook een korte fragmentaire aanzet tot biografie, waarbij we een en ander leren over Vos’ liefdes (hij was in de vroege jaren 1960 even de minnaar van Fritzi Harmsen van Beek), zijn neerslachtige periodes, of de vertederende liefde voor zijn zoon. Het boek opent met een inleiding door E. de Jongh, die een leven aan studie van de emblematiek en symboliek meebrengt om op zeer toegankelijke wijze de veelzijdigheid van Vos’ beeldtaal uit de doeken te doen. Aan het eind maakt Filedt Kok de staat van het onderzoek op en geeft hij aan welke boekjes tot op heden niet zijn teruggevonden.
 
Onvermijdelijk bieden de boekjes inkijk in het persoonlijk leven van de kunstenaar. Het boekje Depressie (1976) is pijnlijk trefzeker in het uitbeelden van Vos’ psychologische crisis: een seksueel lijf dat door de bedrukkende muren van zijn kamer wordt opgeslokt (zie ill.). Boekjes als De dodostap (1975) of Wie schoot Roodbaardje Pik? (1975-1976) verbazen door de ongebreidelde virtuositeit van de tekenkunst, terwijl anderzijds de vindingrijkheid waarmee menselijke figuren worden open geplooid en omgebouwd in Zeven harlekijnen (1982) of Van je geheugen (1984) niet anders dan machtig kan heten. Vos was ook een groot vogelkenner en -liefhebber, en de getekende rapporten van zijn vogelkijkreizen naar Spanje en Israël (vele tientallen bladzijden kleine tekeningen met doorlopende handgeschreven tekst) moeten niet onderdoen voor de beroemde Collins Bird Guide – en zijn mogelijk in ornithologisch opzicht best nog betrouwbaar ook (want Vos verdiepte zich ook graag in de wetenschappelijke literatuur over het gevederde geslacht).
 
De boekjes zijn mirakels van grafische kunst. Naast alle voornoemde zijn er ook verschillende ABC-boekjes, een gids voor Jagtlust (het landgoed van Harmsen van Beek), een aantal pornografische werkjes, een reeks mythologisch geïnspireerde creaties, en zelfs een occasionele excursie in de emblematiek. Er zijn pastiches van bekende kunstenaars, occasionele obscurantistische reeksen, en steeds hernomen thema’s zoals, naast de vogels, de figuur van de gebochelde Pulcinella, ontleend aan de commedia dell’arte, als alter ego van de kunstenaar.
 
Er is niets dat men op dit boek zou kunnen aanmerken, behalve dan dat het jammer is dat het niet nóg meer werk van Vos reproduceert dan het al doet (en er is abundantie allerwegen in deze uitgave). Deze editie doet alles wat ze moet doen en meer: het is een wonderlijk kijkboek over een meestertekenaar, een rigoureus opgezette en wetenschappelijk tot in de puntjes verzorgde editie, maar ook een heldere en toegankelijke kennismaking met het werk (en via het werk het leven) van Peter Vos. In alle opzichten een uitmuntende publicatie.
 
E. de Jongh, J.P. Filedt Kok: Peter Vos. Getekende boeken, Rubinstein, 2020, 264 p. ill. ISBN 9789047628422. Distributie Pelckmans Uitgevers





© 2024 | MappaLibri