Charlotte Van den Broeck heeft al van bij de start van
haar literaire loopbaan de wind in de zeilen. Haar werk wordt vrijwel unaniem
positief onthaald en bekroond en op haar dertigste geldt zij als een van de
belangrijkste talenten in onze literatuur. Die waardering valt zowel haar
poëzie te beurt als haar creatieve essayboek Waagstukken
over de architecturale nalatenschap van tragische kunstenaars.
De zopas verschenen
dichtbundel Aarduitwrijvingen bevestigt niet alleen al het enthousiasme
over de auteur, het boek laat ook zien hoe Van den Broeck voortdurend zoekt
naar nieuwe accenten, nieuwe tonen en thema’s. Net die combinatie van
consistentie en diversiteit verleent haar oeuvre (want dat is het onderhand
wel) extra diepgang. De nieuwe bundeling vertrekt van de idee dat de aarde aan
ons verschijnt in de vorm van diverse landschappen, van een woestijn tot een
berglandschap of een vruchtbare steppe. Aan die enorme variëteit ligt echter
een zelfde identiteit ten grondslag die zich gedeeltelijk onttrekt aan het
menselijke begripsvermogen. In feite heeft de aarde evenzeer een
ondoordringbaarheid en een kosmische ouderdom die wij niet kunnen vatten,
waarvoor wij allerlei beelden aan wenden zonder tot een sluitende definitie te
komen. Wat ons rest zijn uiteenlopende taalspelen, registers van woorden en
betekenissen die afwisselend worden ingezet om de aarde te ‘vermenselijken’ en
daardoor tot een vertrouwenwekkende entiteit om te buigen. Een van de vele
metaforen die ons westerse denken over de aarde beheersen is die van het
landschap als een vrouwenlichaam vol golven, scheuren en poriën. Daardoor wordt
deze bundel, net zoals het eerdere werk, tegelijk ook een zoektocht naar de
vrouwelijke identiteit en de vele (voor)oordelen waarmee die in onze
samenleving wordt omkleed.
Die samensmelting van menselijke en kosmische beelden is
geen toeval. Het universum van Van den Broeck heeft inderdaad tal van mythische
kenmerken, met een hoofdrol weggelegd voor de vier oerelementen van de wereld.
Op die manier krijgt het waarneembare landschap symbolische contouren waardoor
het zich onttrekt aan de mens (zowel zijn bewustzijn als zijn aanwezigheid) en
als het ware ondoordringbaar wordt. Hier openbaart zich het sublieme, dat
tegelijk aantrekt maar ook angst inboezemt omdat het de mens dreigt weg te
vegen. Mythologische elementen en sprookjesfiguren duiken frequent op om die
herkenbare vervreemding nog extra uit te drukken. De bundel eindigt overigens
met een meesterlijke reeks ‘Ilsebill droomt’, waarin het onblusbare verlangen
van de vissersvrouw uit het sprookje van Grimm (die telkens meer wenst en
daardoor uiteindelijk opnieuw vastzit in haar schrale bestaan) naar een actuele
context wordt getransponeerd. Dit is vreemde, maar ronduit indrukwekkende
lyriek, met een levensvisie en een wijsheid waarop veel auteurs een leven lang
wachten.
Charlotte
Van den Broeck: Aarduitwrijvingen, De Arbeiderspers, Amsterdam 2021, 67 p. ISBN
9789029539722. Distributie L&M Books
© 2024 | MappaLibri