Liefde voor de
Wadden is niet te missen in het werk van Jan Loman. Vijftien jaar geleden
overleed hij. Onlangs verschenen drie poëzie uitgaven die in het teken staan
van deze Friese beeldend kunstenaar en dichter.
Extravagantie behoort niet tot
het wezen van Loman (1918-2006). Uit zijn grafiek en teksten blijkt een talent voor
ordening en ingetogen poëzie. Neem de voor Loman typerende ‘kleurstellingen’,
composities met rechthoeken die uitdrukten hoe de kunstenaar het wad ervaarde. Het
ging dan om de kleurencombinaties die je er kon aantreffen. De essentie van de
Wadden werd door Loman voorgesteld als een aantal rechthoekige kleurvlakken, heel
precies in een wit veld geplaatst. Er gaat een ruimtelijke werking van uit. Onnatuurlijke
kleuren ontbreken.
Loman raakte op jeugdige leeftijd onder de indruk van het abstracte werk
van Mondriaan en voelde zich ook aangetrokken tot de Haagse School. Een
interesse voor de samenstellende vormelementen van landschap en kust was het
gevolg. Niet dat Loman zich gelijk aan een carrière als beeldend kunstenaar
waagde. Zijn vader zag daar letterlijk geen brood in. Besloten werd dat Jan aan
de Delftse Technische Hogeschool techniek ging studeren. Dit leidde later tot
een aanstelling als landmeter bij het Kadaster. Naast deze baan bleef Loman
zich echter ontwikkelen als beeldend kunstenaar.
De manier waarop hij zijn
artistieke werk ontplooide, sloot aan op het passen en meten van zijn beroep. Hij
interpreteerde het landschap en de Waddenkust. Hij ontleedde het beeld van de
werkelijkheid in kenmerken van vorm en kleur en gaf die essentie ingetogen weer
in bijvoorbeeld zeefdrukken. Zo creëerde hij abstracties die tegelijk echo’s
van het werkelijke zijn.
Bij zijn haiku is er ook sprake van een ervaring van
essentie. De haiku is een vorm van Japanse dichtkunst, een drieregelig gedicht
waarin de eerste regel vijf, de tweede regel zeven en de derde regel weer vijf
lettergrepen telt.
‘bij opkomend tij
werden tekens uitgewist
indrukken
bleven’
Gezien
het minimalistische en methodische van zijn beeldend werk is het niet vreemd
dat Jan Loman zich thuis voelde bij de haiku. Zo’n beperkende vorm vergt wel
veel van de dichter. Niet iedereen heeft dat door. Zo wemelt het in het Nederlandse
taalgebied van de haiku bakkers. En dat leidt dan tot maaksels die zo plat zijn
als een dubbeltje. Zo niet bij Loman. Vooral zijn ervaringen van kust, zee en
landschap leveren een vorm van ‘minimalist poetry’ op met diepgang en
filosofische ruimtelijkheid.
‘voorbij de drempel
begint huiselijk verbeeld
het universum’
Tresoar (het centrum voor Friese cultuur in Leeuwarden) en
galerie Bloemrijk Vertrouwen (Aldtsjerk) organiseerden recent de
dubbelexpositie ‘Grensoverschrijdend / Grinskrusend’. De exposities lieten zien
dat in het oeuvre van Loman taal, beeld en vormgeving als het ware in elkaar
overvloeien. Grenzen tussen verschillende kunstdisciplines worden soepel
overschreden.
Jan
Loman: Grensoverschrijdend / Grinskrusend. De haiku van Jan Loman, gbv-artgallery.nl, Leeuwarden 2021. Vertaling in het Fries
Gerhild van Rooij, Tresoar
Jan Loman: Eigenwijze, haiku van Jan
Loman, Kleinood & Grootzeer, Bergen op Zoom 2021
Gerhild van Rooij: Jan Loman in gedachten, haiku, Line
Pers 2021
© 2024 | MappaLibri