Dat immigratie een grote literaire
verrijking kan betekenen, is vooral opvallend in de ‘melting pot’ van de
Amerikaanse literatuur. Daarbij staat ook de verschuiving naar de dominante
Engelse taal centraal, doorgaans op jonge leeftijd. Dat een in Duitsland
wonende, Brits-Ghanese activiste en schrijfster van Engelstalige novellen (the
things i am thinking while smiling politely (2012) en Synchronicity
(2014)) als veertiger de switch maakt naar het Duits als literaire taal is op
zijn minst opmerkelijk te noemen.
Vooral omdat Sharon Dodua Otoo
(1972) met het kortverhaal ‘Herr Gröttrup setzte sich hin’ meteen de
prestigieuze Ingeborg-Bachmann-Preis 2016 won. Als eerste zwarte auteur, die
bovendien niet opgroeide met de Duitse taal, werd Otoo binnengehaald als ‘een
nieuwe stem voor een nieuwe samenleving’. Daarmee lijkt naast de
ontegensprekelijke literaire kwaliteit ook een statement te spelen tegen de
groeiende verrechtsing van de samenleving. Met name vreemdelingenhaat en rechts
populisme.
Otoo’s ouders zijn afkomstig uit
Ghana. Zelf is ze geboren in Londen en werkte ze na haar studies in Hannover
als au pair. Daar ontwikkelde haar interesse voor het Duits en ze ging aan London
University Duits en Management studeren (BA). Na haar studies verhuisde ze in
1997 definitief naar Duitsland, waar ze onder meer werkt als activiste voor
zwarten en migranten, en artikels schrijft over cultuur, diversiteit en
feminisme. Sinds 2006 woont ze in Berlijn met haar vier zonen.
Het prijzengeld van de
Ingeborg-Bachmann-Preis (25.000 euro) vormt voor Otoo meteen de basis om een
volwaardige debuutroman in het Duits te schrijven, Adas Raum (2021, Ada's
plek), geïnspireerd door het winnende kortverhaal. Als ze niet expliciet
gevraagd was een Duits verhaal te schrijven, zonder bewust het prestige van de
bekroning te onderkennen, dan had de uitkomst anders kunnen zijn.
Toch beschouwt Otoo de switch naar
het Duits essentieel in haar schrijfproces, omdat ze schrijvend vanuit haar Duitse
context een groeiende nood had aan die taal, om haar gedachten en emoties
adequaat te verwoorden. Ze blijft een Britse afkomstig van Londen en de Ghanese
diaspora, maar haar verplaatste wortels groeien nu in Duitsland, waar ze zich
steeds meer thuis voelt en haar gevoel aan identiteit groeit.
Met het personage Ada, dat in verschillende gedaanten in ruimte en tijd opduikt, brengt Otoo een epische mozaïekvertelling, waarin het lijden van de vrouw centraal staat. Ada is de universele vrouw, of ze nu als zwarte gebukt gaat onder Portugese kolonialisme en slavernij aan de Goudkust (Ghana), zich als negentiende-eeuwse wiskundige moet bewijzen in een masochistische wereld van huiselijk geweld (Ada Byron/Lovelace), als Joodse tracht te overleven in gedwongen prostitutie in een concentratiekamp, of in de hedendaagse Westerse wereld een plek zoekt als alleenstaande moeder.
Binnen een strakke romanstructuur van twee groepen van lussen, die samen het oneindige verloop suggereren (∞), alterneren de personages binnen een hoofdstuk of zelfs een pagina. Otoo beoogt een harmonieuze compositie waarin taal de personages en hun zoektocht naar een onafhankelijke plek in een wereld van geweld en mishandeling verbindt. Met een afsluitende nieuwe geboorte in het heden, als contrapunt voor het overleden kind uit het verleden aan het begin van het boek, klinkt een boodschap door van hoop, toekomst en hergeboorte. De kans om uiteindelijk een eigen, veilige plek te verwerven...
Sharon Dodua Otoo: Ada's plek, Signatuur, Amsterdam, 2022, 269 p. ISBN 9789056727093. Vertaling van Adas Raum door Kris Lauwerys en Isabella Schoepen. Distributie Standaard Uitgeverij
© 2024 | MappaLibri