Victoriestad

Het is eigen aan Salman Rushdies oeuvre dat hij gebruikmaakt van een caleidoscoop van genres om zijn verhalen te vertellen: ‘Myth, satire, comic epic, autobiography, historiography, Bildungsroman, magic realism, oral story-telling, religious allegory, fable, fairy tale, the grotesque, and the picaresque’. Een gegeven dat kadert in Rushdies magnum opus, waarin hij tracht de levensloop van individuen en naties vorm te geven in het postkoloniale tijdperk. Daarbij put de Brits-Amerikaanse Indiase auteur uit de verhaaltradities van Oost en West en worden voortdurend culturele grenzen overschreden, zowel thematisch, inhoudelijk als vormelijk. (The Fiction of Rushdie (Genre, Cultural Purity, and Postcolonialism))

Maar Rushdie is tevens een voorvechter van het vrije woord en tolerantie die vanuit de beperkingen van de Fatwa van de Iraanse leider ayatollah Khomeini, naar aanleiding van de publicatie van de roman De duivelsverzen, anderhalf decennium ondergedoken leefde (1989-2005). Deze periode vond zijn neerslag in zijn memoires Joseph Anton. New York werd de nieuwe thuishaven van Rushdie om zijn herwonnen vrijheid te celebreren en op te gaan in het bruisende culturele en literaire leven van de stad. In augustus 2022 werd hij alsnog slachtoffer van een moordaanslag tijdens een lezing over de Verenigde Staten als toevluchtsoord voor verbannen schrijvers. Hij verloor een oog, herstelt nog van andere verwondingen, maar staat weer optimistisch in het leven met nieuwe literaire plannen.

Kort na de aanslag verzamelden bekende auteurs op de trappen van de New York Public Library om in naam van het vrije woord voor te lezen uit Rushdies werk. Daarbij ook fragmenten uit zijn nieuwste roman Victory City (2023, Victoriestad) die vóór de aanslag al bij de uitgever lag. Hoewel Rushdie nog niet sterk genoeg is om zelf promotie te voeren voor zijn boek, ligt de Nederlandstalige vertaling al vanaf 7 februari in de boekhandel, tegelijk met de Amerikaanse editie. Bevriende auteurs als Colum McCann, Michael Cunningham, Gary Shteyngart, A.M. Homes en Hari Kunzru bewieroken de roman op de coverflap. Het boek draagt dan ook een belangrijke boodschap uit: ‘Je zult de mensen nooit de fundamentele handeling van het vertellen van verhalen ontnemen.’

Rushdies epische vertelling grijpt terug naar de Hindoeïstische mythische geschriften uit zijn geboorteland India. De Jayaparaya ('Victorie en Nederlaag') is een in het Sanskriet geschreven meesterwerk dat net als de Ramayana vierentwintigduizend verzen lang is.  De laatste zou over een periode van duizend jaar geschreven zijn en voltooid in de vierde eeuw na Christus. De eerste vindt zijn oorsprong in de veertiende eeuw en werd geschreven door de profetes Pampa Kampana die over een periode van zo'n 240 jaar het rijk van de stad Bisnaga en zijn inwoners leven influistert. Vlak voor haar dood voltooit ze het werk dat in een verzegelde kruik begraven wordt in de ruïnes van het Koninklijke Hof. 450 jaar later wordt het ontdekt in het nieuwe millennium en schrijft 'de huidige auteur' een vereenvoudigde hervertelling van het geschrift.

Alleen is er geen overgeleverd manuscript en schrijft Salman Rushdie een fictieve epische mythologie als ode aan de vertelkunst. Daarvoor gebruikt hij de historische basis van het Hindoeïstische Vijayanagararijk, gesticht door twee broers van een koeherdersstam, dat op zijn hoogtepunt Vijayanagara/Bisnaga als hoofdstad had, van 1336 tot 1565. Dat jaar sterft de fictieve profetes Pampa Kampana en wordt de hoofdstad vernietigd door het Moslim Sultanaat van Delhi. Achteraan de roman vinden we een lijst van boeken die Rushdie geïnspireerd hebben bij het schrijven van deze mythologie. Hoewel zijn recentere romans als bombastisch kunnen omschreven worden, is de toon hier vrij gematigd met zin voor humor en satire. Victoriestad is het overtuigend bewijs dat fictie en verhalen evenveel kracht en waarheid kunnen oproepen als de geschiedenis zelf.

'al waren de verhalen in hun hoofd fictie. Fictie kon even krachtig zijn als geschiedenis, omdat ze de nieuwe mensen aan zichzelf onthulde, hun de kans gaf hun eigen karakter en het karakter van de mensen om hen heen te leren kennen, en hen reëel te maken. Dat was de paradox van de gefluisterde verhalen: ze waren louter fantasie maar ze schiepen de waarheid, en brachten een stad en een leger tot leven met alle rijke diversiteit van niet-fictieve mensen met diepe wortels in de echt bestaande wereld.'

Het boek besluit dan ook: 'Woorden zijn de enige overwinnaars.'

Salman Rushdie: Victoriestad, Pluim, Amsterdam, 2023, 348 p. ISBN 9789493304376. Vertaling van Victory City door Karina van Santen en Martine Vosmaer. Distributie De Wolken

© 2024 | MappaLibri