Tegenkultuur: Nederlandse Undergroundpublicaties 1964-1796

Wie aan de Nederlandse tegencultuur (toentertijd progressief ook wel ‘tegenkultuur’ gespeld) van de jaren 1960 denkt, denkt in de eerste plaats aan Provo, de ludieke verzetsbeweging die zich vooral in Amserdam situeerde. Maar tegencultuur was zoveel meer. Zo ontwikkelde zich een levendige ondergrondse cultuur die in veel opzichten helemaal los stond van Provo, en dan met name rond de populaire muziek en een aantal aanverwante thema’s zoals drugs, seks, en jeugdbeweging. Dit spectaculair mooie boek belicht die andere kant van het verhaal door in kaart te brengen wat er in de jaren 1960 in Nederland leefde op het gebied van undergroundpublicaties.  

Ondergrondse publicaties van de tegencultuur waren in hoofdzaak georiënteerd op populaire muziek, met Hitweek en later Aloha als de bekendste bladen. Deze tegencultuur, die een brede belangstelling genoot, verspreidde zich in tegenstelling tot Provo veel meer doorheen het hele land. Bij hun overzicht van dit fenomeen valt op dat de auteurs van het boek ‘de jaren 1960’ vrij ruim hebben ingevuld, beginnend in 1964 en eindigend in 1976. Daar zijn historisch zeer goede redenen toe, onder meer het feit dat de revolutionaire jeugdcultuur van de jaren 1960 pas echt rond 1964-‘65 in zwang raakte – en ook pas midden jaren 1970 zijn energie verloor (op het moment dat de punkbeweging opkwam). Heel veel van de besproken publicaties kennen hun levensloop binnen dit tijdsbestek, zodat de periodisering zich ook bijna vanzelf dicteert vanuit het archief.
 
Het boek begint met een gedegen inleiding over de culturele context van ‘de jaren 1960’, waarbij met name de gekozen periodisering zeer goed wordt beargumenteerd. Daarna volgt een zeer gedetailleerde maar bijzonder vlot leesbare reconstructie van de beginjaren (en ook voorlopers) van de Nederlandse undergroundpublicaties, waarbij de carrière van Hitweek de spil vormt waar al de rest aan is opgehangen. Je komt als lezer heel veel te weten over onderlinge rivaliteit, over het internationale netwerk waar deze tijdschriften in functioneerden, maar ook over het feit dat Hitweek echt een pioniersblad was en bijvoorbeeld eerder het levenslicht zag dan het Amerikaanse Rolling Stone. Er zijn ook lange interviews ingevoegd met de sleutelspelers van het eerste moment.
 
Pen en Sijnke moeten echt worden toegejuichd voor het werk dat zij hier hebben geleverd. Ze zijn er wezenlijk in geslaagd om het landschap, met zijn vele kruisverbanden en kliekjesvorming, helder en gedetailleerd in beeld te brengen op een manier die de professionele historicus zal bevredigen, maar die tegelijk buitengewoon toegankelijk blijft voor de geïnteresseerde leek, de fan, en ook de verzamelaar van vintage tijdschriften. Er is ook een uitgebreide bibliografie toegevoegd voor wie zelf verder wil graven.
 
Naast de gedegen en goed gedocumenteerde tekst is de belangrijkste kracht van dit boek uiteraard de iconografie: bladzijde na bladzijde krijgen we een schier eindeloze stoet van schitterende reproducties uit de betreffende publicaties. Er is echt een gigantische schat aan visueel materiaal van zeer hoge kwaliteit bij elkaar gebracht. Dat alles wordt ook uitstekend toegelicht, met onder meer een catalogus van de belangrijkste tijdschriften met telkens een technische fiche (wanneer verscheen het, in hoeveel nummers, met welke redactie?) en een korte toelichting over de lotgevallen van het tijdschrift. Op die manier is Tegenkultuur ook een schitterend kijkboek dat de psychedelische sfeer van die tijd moeiteloos van elke bladzijde ademt. Het boek is bovendien bijzonder mooi vormgegeven in zeer luxueuze kleurendruk en met elegante harde kartonnen kaft.
 
Kortom, dit boek is echt een hebbeding voor iedereen die interesse heeft voor de cultuur van ‘de sixties’ of de subcultuur van undergroundpublicaties, ongeacht of die interesse gemotiveerd is door nostalgie, door de esthetiek van psychedelica, door interesse voor de populaire cultuur, of door de professionele bekommernis van de historicus: iedereen wordt moeiteloos en overvloedig op zijn wenken bediend.
 
Jan Pen en Peter Sijnke: Tegenkultuur: Nederlandse Undergroundpublicaties 1964-1796, Van Gorcum, Assen 2022, 226 p. : ill. ISBN 9789023259138

© 2024 | MappaLibri