Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2023

Trilling en beving: Het seismische oeuvre van Teju Cole

door Kris van Zeghbroeck

De Nigeriaans-Amerikaanse schrijver, fotograaf en kunsthistoricus Teju Cole (1975) werd geboren in Kalamazoo (Michigan), maar groeide op in Lagos, Nigeria. Hij keerde in 1992 terug naar het Westen voor zijn studies aan Kalamazoo College (BA), University of London (MA) en Columbia University (MPhil). Als schrijver, fotograaf en kunsthistoricus schrijft hij voor kranten en tijdschriften over een breed aantal onderwerpen vanuit zijn thuisbasis in Brooklyn.

Cole debuteerde met de novelle Every Day Is for the Thief (Elke dag is voor de dief) die in 2007 in Nigeria verscheen. Pas na zijn doorbraak in het Westen met de succesvolle roman Open City (2011, Open stad) werd die novelle in 2014 in de Verenigd Staten gepubliceerd.

‘Elke dag is voor de dief, maar één dag is voor de eigenaar’ luidt een Nigeriaans (Yoruba) gezegde waarop de novelle is geënt. In een mengeling van proza en fotografie volgen we een Nigeriaan die na een jarenlang verblijf in het buitenland terugkeert naar zijn geboorteland. Een biografisch geïnspireerd, persoonlijk reisverslag dat de aard van het dagelijkse leven in Nigeria (o.m. Lagos) en de vele facetten van het van religie en corruptie doordrongen land blootlegt.

Met Open Stad (bekroond met de PEN/Hemingway Award 2012, New York City Book Award for fiction, Rosenthal Award of American Academy of Arts and Letters, en de Internationaler Literaturpreis) volgt Coles grote internationale doorbraak. We volgen Julius, een jonge Nigeriaanse immigrant en student psychiatrie, wiens relatie met zijn vriendin net is stukgelopen. Voortdurend dwaalt/flaneert hij dromerig en contemplerend door Manhattan. De gedachten primeren en reflecteren wat hij rond zich opmerkt en het verleden dat hem achtervolgt.

Een zoektocht naar zijn grootmoeder brengt hem voor enkele weken naar België waar hij regelmatig gesprekken heeft over filosofie en politiek. Terug in New York ontmoet hij een jonge Nigeriaanse vrouw die de perceptie van zichzelf grondig door elkaar schudt. Zo brengen ruim twintig hoofdstukken een caleidoscopische reflectie van het leven en de innerlijke wereld van een migrant gevat in de context van de stad New York en haar geschiedenis.

Known and Strange Things (2014, Vertrouwde en vreemde dingen) is een bundeling van ruim ‘vijftig essays over politiek, fotografie, reizen, geschiedenis en literatuur’, een selectie uit het overvloedige materiaal dat Teju Cole voor uiteenlopende publicaties geschreven heeft. Het geheel is gestructureerd in de delen ‘Dingen lezen’, ‘Dingen zien’ en ‘Aanwezig zijn’, die afgerond worden in een verassende ‘Epiloog’. Bij de keuze van de stukken staat minder het analytisch-kritische centraal dan wel de plotselinge, verwarrende openbaringen.

Fotografie (Blind Spot (2017, naar aanleiding van zijn eerste solo fototentoonstelling in Milaan) & Golden Apple of the Sun (2021)) en essayistiek (Black Paper. Writing in a Dark Time (2022)) effenen het pad naar Teju Cole’s nieuwste roman Tremor (2023, Trilling). Daarnaast bekleedt hij sinds 2019 de positie van Gore Vidal Professor of the Practice of Creative Writing aan Harvard University.

Protagonist Tunde, een Nigeriaans-Amerikaans fotograaf, kunstcriticus en docent aan Harvard University, zou een alter ego van Cole kunnen zijn. Tunde bezoekt met zijn Japans-Afro-Amerikaanse vrouw Sadako een antiekwinkel in een oude koloniale boerderij in Massachusetts, waarvan de bewoners herdacht worden die omkwamen in een bloedbad aangericht door de oorspronkelijke indianen. Daar koopt hij een Afrikaans masker dat een betoog over oorsprong en authenticiteit op gang brengt.

In essentie is Trilling een diaspora roman die voortdurend in heden en verleden de contrasten blootlegt tussen inheems en koloniaal, tussen identiteit en ontworteling in de Verenigde Staten en Nigeria. Daarbij maakt Cole geen gebruik van traditionele romanbouwstenen als verhaallijn en psychologische uitdieping. In zijn modernistische autofictie rijgt hij momenten uit het leven aan elkaar, gelardeerd met beschouwingen.

Het is een manier van werken die zijn fictie, essays en fotografie organisch met elkaar verbindt. De confrontatie van momenten, bevragingen en inzichten geven een effect van tektonische plaatjes die door wrijving trillingen en bevingen teweegbrengen. Die seismische activiteit geeft vorm aan Cole’s caleidoscopisch-fragmentaire wereldbeeld en zet de lezer aan tot reflectie.
Teju Cole: Trilling, De Bezige Bij, Amsterdam, 2023, 221 p. ISBN 9789403130439. Vertaling van Tremor door Paul van der Lecq. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan