Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2023

Hiroko Oyamada: De Fabriek

door Jo Vanderwegen

Ook al verscheen De Fabriek in Japan zo’n tien jaar geleden, het is het eerste boek van Hiroko Oyamada dat in een Nederlandse vertaling beschikbaar komt. In haar thuisland verwierf Oyamada met haar werk al de Shincho- en de Akutagawa-literatuurprijs. Sinds enkele jaren geniet deze rijzende ster van de Japanse literatuur in Spanje, Italië, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk al langer bekendheid. De vraag is nu of Vlaanderen en Nederland ook overstag gaan.  

In De Fabriek volgt de lezer een episode uit het leven van drie werknemers van een gigantische fabriek in een naamloze Japanse stad. Die onderneming beheerst het sociale, economische en culturele bestaan van de inwoners zodanig, dat ze zélf het middelpunt van alles wordt. Wat er dan uiteindelijk in de fabriek geproduceerd wordt, blijkt zelfs van generlei belang te zijn. Het mag meteen duidelijk zijn dat de fabriek symbool staat voor eender welke organisatie (een staat, een multinationale onderneming, een wereldwijde politieke structuur…) die door haar grootte een stuurloze zelfstandige entiteit is geworden, een thema dat wel vaker in de hedendaagse Aziatische literatuur opduikt – denk bijvoorbeeld maar aan Djuna’s Counterweight. Oyamada’s fabriek is daarbij tot in het absurde georganiseerd als een stad: heuse wooneenheden, een bos, bergen, een stomerij, winkels, een hotel en zelfs een Shinto-tempel met inwonende priester vormen er een onderdeel van.
 
In de eerste hoofdstukken lijkt het Oyamada vooral te doen om allerlei misstanden in grote organisaties aan te kaarten. Zo krijgt de universitair opgeleide Ushiyama helemaal geen vaste baan zoals eerder beloofd, maar slechts per uur betaald contractwerk bij de idiote ‘versnipperafdeling’, waar ze ver beneden haar capaciteiten moet werken. De jonge onderzoeker Furufue wordt dan weer bij de universiteit weggeplukt om een zeer vage greenwashing-opdracht binnen het bedrijf te voltooien, zonder dat er ook maar iemand van zijn superieuren is die zich iets aantrekt van de vooruitgang van zijn project. Ook de derde protagonist, een ontslagen systeemingenieur die nu vage documenten moet proeflezen, vindt geen voldoening in zijn werk. Zeker in de eerste helft lijkt Oyamada’s boek dan ook voornamelijk een satirische aanklacht tegen arbeidsvervreemding, absurde werkvoorwaarden of het verloren evenwicht in de woon-werkbalans. De cynische opmerking van één van de protagonisten: ‘maar hoe het ook zij, hoe passief ik ook sta tegenover arbeid, ik verdien tenminste toch maar mooi een loon,’ vat de malaise goed samen.
 
Gaandeweg sijpelen er enkele bevreemdende elementen het verhaal binnen en blijken de levens van de drie werknemers die Oyamada volgt, toch meer met elkaar verweven dan op het eerste zicht lijkt. Met enkele slimme trucs zet Oyamada de lezer op het verkeerde been en weet ze een te sterk lineaire vertelling behendig te vermijden. Ook de fauna die op het fabrieksterrein leeft, krijgt meer en meer aandacht, en op die momenten bezit De Fabriek zelfs een magisch-realistisch tintje. Oyamada draait er ook de hand niet voor om halfverzonnen biologische essays de tekst binnen te smokkelen. Maar dan komt de novelle plots en geheel onverwacht tot stilstand. Zonder dat er verhaaltechnisch eigenlijk iets noemenswaardigs gebeurde, houdt De Fabriek op zodra het hele raamwerk is opgezet.  
 
Waar Oyamada met haar mysterieuze metaforen naartoe wil werken, wat de wisselwerking tussen de drie individuele levens en de fabriek is: het blijft voor altijd verborgen voor de lezer. Geen persoonlijke kentering of loutering, geen grote maatschappelijke vragen: De Fabriek heeft meer weg van een onvoltooid idee dan van een afgewerkt geheel. In die zin lijdt het werk aan het Murakami-syndroom: een schrijver komt met interessante ideeën, injecteert dan alles met een zweem van mysterie, maar weet vervolgens niet meer hoe hij alles aan elkaar moet knopen of wat precies hij nu weer wilde vertellen. De lezer blijft achter met een uiterst onbevredigende ervaring. Helaas valt De Fabriek in deze categorie: het is niet meer dan de belofte van een boek.
 
Hiroko Oyamada: De Fabriek, Atlas/Contact, Amsterdam 2023, 176 p. ISBN 9789025474775. Vertaling van Kojo door Luk Van Haute. Distributie VBK België

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri