Poëzie

BOEKEN NR. 6, JUNI 2024

Mustafa Kör: Tot U / Vers vous / An dich

door Marc Bruynseraede

In de stilte van de dode hoek  

Dichter des Vaderlands in België, Mustafa Kör, voor de periode 2022-2024, nam afscheid van zijn functie met enkele slotshows in Antwerpen en Leuven. Tegelijk verscheen ook de uitgave van een drietalige bundel Tot U / Vers vous / An dich, die de twaalf gedichten van zijn functie als dichter des vaderlands (DDV) groepeert, samen met een voor- en een nawoord.
 
DDV is een stichting die gedragen wordt door Poëziecentrum Gent, Maison de la Poésie in Namen, Vonck & Zonen Antwerpen en Passa Porta Brussel. Ze bestaat sinds 2014 en benoemt telkens voor een periode van twee jaar een dichter(es) die beurtelings uit het Nederlandse of Franse taalgebied afkomstig is. Om een of andere reden worden de 83.000 Duitstaligen in België stiefmoederlijk behandeld, want er is nog nooit een Duitstalige dichter aangesteld.
 
In het voorwoord van de bundel Tot U situeert Mustafa Kör zich met zijn jeugdherinneringen en zijn parcours/zoektocht naar de poëzie. Als zoon van een mijnwerker uit Anatolië/Turkije is hij in La Louvière neergestreken en nadien naar het Limburgse mijnbekken in Maasmechelen verhuisd: ‘In de schaduw van de mijnschachten. Tussen de kromme ruggen en euforiserende bestanddelen die in de streek lelijk huishielden.’ In huize Kör was er geen Bach of Dostojevski te vinden. Dat waren ‘foliekes’ in die tijd. Geen ziel heeft Mustafa ooit aangezet om kunst en cultuur op te snuiven. ‘In de kerkers van mijn geest zat een jonge dichter opgesloten’.
 
Een broer die suïcide pleegt, de dichter die zelf door een diepe crisis gaat en uiteindelijk de weg naar de poëzie vindt. Poëzie moet volgens Mustafa Kör intuïtief bedreven worden. Zonder reden, zonder uitleg ‘als bladeren aan de bomen’. Meer dan ooit gelooft Mustafa Kör in de kracht van poëzie.
 
Omdat de bundel slechts twaalf gedichten telt, om het hele poëtisch denken en functioneren van de dichter des vaderlands (DDV) samen te vatten, lezen we ze met des te meer aandacht. Ieder gedicht is met een vaste, vooropgezette bedoeling geschreven, niet rondom het eigen ik. De dichter stelde zich heel dienstbaar op, ten aanzien van zijn lezerspubliek en plaatst zichzelf op de achtergrond. Elk van de twaalf gedichten is met een welgekozen thema op papier gezet, teneinde een bepaald onderwerp op poëtische wijze, onder de aandacht te brengen. ‘Je staat als Dichter des Vaderlands in dienst van de burger, van eenzame mensen, van mensen die uit de boot vallen. Je belicht het onderbelichte in een samenleving’ zegt Mustafa Kör in een interview op de site van Vonck & Zonen.
 
Het openingsgedicht ‘Tot U’ is een krachtige, verbindende oproep – een aanspreking van de gehele natie -- vanuit de sombere tijden van Covid 19 en de oorlog in Oekraïne, tot mededeelzaamheid en wederzijdse bevruchting.
 
‘hef uw hoofd uit dit donkere uur
dra zal ons pad vrij en onze tred weer licht zijn
onderwijl doen we oorden aan waar uit monden
gespaarde broden ons sterken’
 
Het tweede gedicht ‘Bladval’ is geschreven ter gelegenheid van de werelddag voor suïcidepreventie. Het is natuurlijk niet een toevallig gekozen onderwerp, maar iets dat veel mensen aanspreekt, vooral als je er zélf van heel nabij mee te maken hebt gehad. ‘Mijnvrouwen’ is dan weer opgedragen aan mijnwerkersvrouwen, op de feestdag van Sint Barbara, patroonheilige van de mijnwerkers.
 
‘In arbeidersmiddens baart men om
den brode helden want iemand moet
het donker en gevaar trotseren’
 
Nog een gedicht dat indruk maakte bij het luisterend publiek was ‘Eenzaam’, dat geschreven is voor de eenzaam gestorvenen. Voor hen die vergeten worden of dreigen vergeten te worden: ‘verlate verzen in de stilte die u naliet’. Een stille hulde voor de mensen van ‘De eenzame uitvaart’.
 
Bijzonder is ook het gedicht ‘Bibliofiel’ dat de lof zingt van bibliotheken die schatkamers zijn – bewaarders en verspreiders -- van poëzie. Het is een eerbetoon aan al wie hier zijn beste krachten wijdt aan de geestelijke verrijking.
 
Reizend doorheen de verschillende landsstreken en taalgebieden komt de DDV tot de vaststelling hoe moeilijk het is over de taalverschillen heen verbindingen tot stand te brengen. De taal van de poëzie overspant de afstanden in een hoopgevend perspectief:
 
‘België
 
op je verscheurde dan weer met
grijnzende kasseien bezaaide wegen
begaf ik me, domweg als een bloedsomloop
vanonder je kleiaarde wilde ik schatten delven
ik wist niet waar ze te halen en voer naar zee
hees er de zeilen en ging eenzame kimmen tegemoet
de roemruchte stok van voorvaderen, die uit een bezongen
boom was verkregen, wees me de weg wanneer ik dwaalde
terwijl ik koortsig tot u wilde komen, sprak hij tegen me
voorwerelds was zijn taal
een siddering die uit de buik van de aarde opsteeg
trok door ons heen toen we beiden inzagen dat
het er niet toe deed of we elkaars talen spraken
en eens dat besef er was, kwam het verlossende afscheid
van hen die niet slechts hebben liefgehad met hun ogen
 
Opvolger als DDV wordt Lisette Lombé, van wie onlangs de bundel Brûler, Brûler, Brûler (Laaien, Laaien, Laaien) uitkwam.
 
Mustafa Kör: Tot U / Vers Vous / An Dich, Poëziecentrum/Maelström, Gent/Brussel 2024,101 p. ISBN 9789056550714 

deze pagina printen of opslaan