Poëzie

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2024

Bernard Wesseling: Ontkrachtingen en affirmaties. Gedichten

door Dirk De Geest

Bernard Wesseling is ondertussen aan zijn vierde dichtbundel toe, acht jaar na & de dag ligt open als een ei in zijn gebroken schaal. Het leek er daarna op dat de auteur zich voortaan zou toeleggen op het schrijven van romans maar deze nieuwe publicatie onderstreept hoe Wesseling zowel in proza als in poëzie een uitdrukkingsvorm vindt voor zijn gedachten.  

De titel van de bundel is paradoxaal en net daardoor reveleert hij de centrale idee van Wesselings oeuvre. In zijn boeken laat de auteur vaak zien hoe schijn en werkelijkheid met elkaar contrasteren, hoe de realiteit veel minder rechtlijnig is dan doorgaans wordt aangenomen. Daarbij is het vooral het bewustzijn dat de dingen kleurt en blijk geeft van tegenstrijdige opvattingen. In die zin beklemtoont de titel zowel de bevestiging als de ontkenning van fenomenen, ervaringen en overtuigingen. Op die manier zet de dichter ook zichzelf op het spel, want zijn eigen standpunt is niet superieur aan dat van anderen. Hij is in deze verzen tegelijk een betrokkene en een buitenstaander, zowel bij zijn eigen leven als bij wat hij in de wereld waarneemt.
 
Een aantal gedichten roept herinneringen op aan scènes van vroeger. Het kan daarbij gaan om begenadigde ogenblikken, en de natuur speelt daarbij vaak een belangrijke rol. De dichter hecht zich aan sprekende details, want in veel gevallen vormen die de aanleiding voor een dieper inzicht: de vergelijking met het symbolistische project ligt voor de hand, want ook hier wordt in een regendruppel het hele universum weerspiegeld. Toch gelooft de eenentwintigste-eeuwse dichter niet zonder meer in de kracht van symbolen, laat staan in een metafysische waarheid. De twijfel overweegt want weinig feiten laten zich eenduidig interpreteren. Naast het lyrische ik treden nog diverse andere personages op, maar ook hun commentaar op de wereld is allerminst helder. Heel wat gedichten gaan expliciet in op de migratie van mensen, op de problemen waarmee de mensheid vandaag te maken krijgt; de vluchtelingen, de economische onzekerheid, de religieuze waan en de cultus van onwaarheden. In plaats van overkoepelende slogans is in deze verzen sprake van een voorzichtige, tastende empathie met anderen.
 
Het zijn grote thema’s, die cirkelen rond de vraag naar onze identiteit. In plaats van grote vragen of grote antwoorden kiest Wesseling voor de omcirkelende beweging, voor een wisseling van perspectief. Wat hij zijn lezers wil meegeven is een gevoel voor fijnzinnig denken, voor nuance, een wezenlijke ruimte voor onzekerheid. Daarbij spelen niet alleen de waarneming van sprekende details en een gevoel voor precieze verwoording een rol, maar ook de variatie in stijlen en spreeksituaties. Alles in deze gedichten draagt bij tot een sfeer van meerstemmigheid. Ook het dichterlijke ik, hoe wezenlijk het mag blijven als centrale categorie in het spreken, is onderhevig aan die variaties. Het gaat schuil achter andere personages, het beeldt zich een vroeger of later ik in die wordt aangesproken. Op die manier wordt ook de lezer rechtstreeks betrokken bij deze gedichten; hij of zij wordt geconfronteerd met intieme mijmeringen, met bezweringen (soms tegen beter weten in), met pogingen om een rituele taal te laten herleven, met de magie van beelden. De titel van deze bundel mag dan wel bewust prozaïsch aandoen, Wesseling is een dichter-vakman van niveau.
 
Bernard Wesseling: Ontkrachtingen en affirmaties. Gedichten, Querido, Amsterdam 2024, 83 p. ISBN 9789021489735. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan