Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2024

Philipp Oehmke: De Schönwalds

door Thomas van der Zwan

Philipp Oehmke is een gerenommeerd verslaggever, die in het verleden schreef voor Süddeutsche Zeitung en inmiddels al enkele jaren werkzaam is voor Der Spiegel. Zijn biografie over de Duitse punkband Die Toten Hosen, In the Beginning Was the Noise, werd een bestseller, en een fictiedebuut van de succesvolle auteur kon niet uitblijven. Zijn debuutroman ligt nu op de planken: de lijvige familiekroniek De Schönwalds.  

Hans-Harald en Ruth Schönwald behoren tot de generatie West-Duitsers die in het eerste decennium na de Tweede Wereldoorlog zijn geboren en parallel aan de (her)opbouw van de Bondsrepubliek opgroeiden. Het echtpaar wordt gekenmerkt door een onvermogen om over de problematische aspecten van hun verleden te praten, of het nu de vermeende rol van hun families in Nazi-Duitsland betreft, of de oneffenheden uit hun eigen huwelijk. Dat onvermogen – vermomd als een ouderwets en praktisch doorzettingsvermogen – heeft ook de opvoeding van hun drie kinderen sterk gekleurd. De oudste zoon Chris woont in New York, is ontslagen aan de universiteit en heeft zich tot het trumpisme bekeerd, maar verzwijgt dat zo lang mogelijk voor zijn familie in Europa. De dochter Karolin opent een in queerliteratuur gespecialiseerde boekhandel, maar doet bij research naar de bedrijfsfinanciering een schokkende ontdekking, die ze echter met niemand deelt. En Benni, het nakomertje van het gezin, kampt heimelijk met huwelijks- en agressieproblemen. Wanneer het openingsfeest van Karolins boekhandel wordt verstoord door een groepje activisten, treedt een sneeuwbalproces in werking dat alle gezinsleden meesleurt en steeds meer van de sluimerende conflicten binnen het gezin zal blootleggen.
 
De roman kan het beste worden getypeerd als een door Jonathan Franzens The Corrections en Thomas Manns De Buddenbrooks geïnspireerde en even grootschalig opgezette geschiedenis van een gezin dat ten prooi valt aan een generatieconflict. Hoewel Oehmke een meeslepende en indrukwekkende pageturner schreef, is de auteur toch in enkele valkuilen getrapt.
 
Om te beginnen wilde hij overduidelijk een relevant boek schrijven, waarin grote actuele thema’s netjes hun plaats krijgen. Een gevolg van die al te gewilde maatschappelijke relevantie is dat sommige personages aanvoelen als gepersonifieerde thema’s, in plaats van als mensen. De verhaallijn rond de oudste zoon Chris biedt bijvoorbeeld ruimte aan drie thema’s: ten eerste de verschillen en overeenkomsten tussen het academische (post)structuralisme van de late twintigste eeuw en het huidige postkolonialisme, ten tweede de MeToo-beweging en de daaraan gerelateerde cancel culture en ten derde het (mogelijk tweede) presidentschap van Donald Trump, de MAGA-cultus en de opkomst van alt-right. Hoe nauwkeurig en geloofwaardig de psychologie van Chris ook is uitgewerkt, en hoe dichterlijk zijn avonden in New York en Berlijn ook zijn beschreven, toch zitten al die thema’s die aan bod moeten komen het personage als mens van vlees en bloed in de weg. De psychologische uitwerking is bovendien vaak té gedetailleerd – werkelijk alle gevoelens en gedachten van personages worden door de verteller uit de doeken gedaan – zodat er weinig tot geen interpretatiepotentieel overblijft voor de lezer.
 
Dat probleem is typerend voor de roman. Oehmke heeft gepoogd de huidige cultuur van Duitsland in zijn volle breedte te omvatten, en lijkt daar ook in te zijn geslaagd, maar om dat te bewerkstelligen moet hij veel uitleggen – te veel. Bladzijden lang is hij als verteller aan het woord en doet hij zijn uiterste best om de levens en handelingen van zijn personages exemplarisch te maken voor maatschappelijke tendensen. Oehmke toont zo een ongekende voeling met de hedendaagse cultuur in de VS en Duitsland, maar wil deze zo graag met de lezer delen, dat zijn verhaal er soms onder te lijden heeft. Een klassiek geval van show, don’t tell.
 
Een ander probleem is dat Oehmke het cliffhangertrucje al te gretig toepast, en de vervelende neiging heeft om op spannende momenten nieuwe verhaallijnen te introduceren, inclusief nieuwe personages met een eigen tot in detail uitgewerkte geschiedenis met daarin wéér nieuwe personages, en ga zo maar door. Tot aan de laatste hoofdstukken toe blijft Oehmke zijn roman volstoppen met nieuwe namen, verhaallijnen, levensgeschiedenissen en flashbacks. Bij vlagen krijgt de roman daardoor het karakter van een koraalrif dat in alle richtingen uitdijt terwijl je het bestudeert.  
 
Het is knap hoe Oehmke de lezer bij de les weet te houden en de kern van het verhaal, namelijk de complexe relaties binnen het gezin Schönwald, nergens echt laat ondersneeuwen. Niettemin had het geen kwaad gekund als hij het mes nog eens ter hand had genomen en enkele overbodige verhaallijnen uit deze ambitieuze roman had gesneden.  
 
Philipp Oehmke: De Schönwalds, Meridiaan, Amsterdam 2024. 559 p. ISBN 9789493305427. Vertaald uit het Duits door Chiara Tissen. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan