Nederlands proza
BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024
Donald Niedekker: Rouw
door Jooris van Hulle
Op vrijdag 4 september
2020 overleed de moeder van Donald Niedekker in de hospice in Schoorl. Na de
eerder gestelde diagnose van alvleesklierkanker wilde zij op een waardige
manier uit het leven stappen. Een graf om te bezoeken zal er voor zoon Donald
nooit zijn, zijn moeder heeft beslist haar lichaam af te staan aan de
wetenschap. Dag na dag, vijf maanden lang – van vrijdag 4 september tot dinsdag
2 februari (de verjaardag van zijn moeder) – herdenkt de schrijver nu in Rouw
zijn moeder met kleine, voor haar betekenisvolle handelingen. En als leidmotief
is er het telkens op vrijdag terugkerende ‘stiltemoment’ rond veertien uur, het
tijdstip waarop zijn moeder uit het leven weggleed.
Wat Niedekker onderneemt om zijn
ma te herdenken blijft zeker in de aanvangsdagen van zijn rouwperiode relatief
beperkt: ‘voor ma zwem ik in zee’, ik luister voor ma naar Diskotabel’,
‘Ik heb voor ma een verhaal van Tsjechov gelezen’, voor haar zet hij een
bloeiend kamperfoelietakje in een glas op zijn werktafel. Niedekker heeft het
over zijn ‘rituele rouwen’, maar beseft daarnaast ten volle dat de schrijver
hem voor de voeten liep: ‘Ik heb het contact levend gehouden en tegelijk
ontstond er afstand waarin het schrijven an sich de overhand kreeg, het
beschrijven van haar leven.’ Of nog, zoals eerder in het boek aangeduid: ‘De
schrijver ging aan de haal met het ritueel van de rouwende zoon.’
Opmerkelijk hierbij
is ook de manier waarop Niedekker Rouw laat aansluiten bij zijn eerder verschenen
Ochtenden (Koppernik 2024), het eerste deel overigens van het project
dat hij heeft opgezet onder de overkoepelende titel ‘Berichten’. Enkele uren voor
haar overlijden heeft zijn ma nog zijn ‘ochtend-tekst van 4 september kunnen
lezen en heeft de auteur haar kunnen vertellen dat hij het boek aan haar en
haar vermogen elke ochtend met open hart te begroeten, zou opdragen. Zo wordt
ook duidelijk dat de twee eerste delen van de ‘Berichten’ onlosmakelijk met
elkaar verbonden zijn en blijven.
Gaandeweg het memoriseren door als ‘actief rouwende’ zijn
ma elke dag te gedenken door iets namens haar of voor haar te doen, komt
Niedekker ertoe haar levensverhaal te vertellen, grotendeels chronologisch en
onder meer gebaseerd op haar fotoalbums. Hoe persoonsgebonden de vertelmaterie
hier ook moge zijn, het portret dat Niedekker tekent van zijn moeder blijft
exemplarisch voor de strijd die zelfbewuste vrouwen hebben gevoerd. Zijn ma,
die het bijvoorbeeld bracht tot eerste vrouwelijke scheidsrechter bij de KNVB
en er later een bestuursfunctie toegewezen kreeg, zijn ma die begaan was met
het lot van minder bedeelden… Zijn ma die op haar sterfbed de balans van haar
leven opmaakte: ‘Ik denk dat ik mijn steentje heb bijgedragen aan een betere
maatschappij. Ik heb altijd vrijwilligerswerk gedaan.’
Rouw, het schrift dat
voor Donald Niedekker als bewaarplaats fungeert, is een waardig memento voor de
moeder.
Donald
Niedekker: Rouw, Koppernik, [s.l.] 2024, 289 p. ISBN 9789083411965. Distributie
De Wolken
deze pagina printen of opslaan