Poëzie
BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024
Daria Serenko: Ik wens mijn huis as
door Thomas van der Zwan
Daria Serenko is een Russische dichter, politiek
activiste en medeoprichter van de anti-oorlogsbeweging Feminist Anti-War
Resistance (FAS). De jonge vrouw – Serenko is geboren in 1993 – staat bekend als
pleitbezorger voor feminisme en LGBTQ+-rechten in Rusland, en wordt geroemd om haar
vreedzaam protest en artistiek activisme. In november 2023 werd ze door de BBC
opgenomen in een lijst van de meest invloedrijke vrouwen ter wereld. Haar werk
en activisme maken Serenko tot een doelwit van intimidatie en onderdrukking
door de Russische autoriteiten en ze werd meerdere keren gearresteerd en
vervolgd.
In de
reeks prozagedichten Ik wens mijn huis as doet Serenko verslag van haar
verblijf van vijftien dagen in een gevangenis in de stad Tver. In broeierige,
zwaarmoedige fragmenten staat ze stil bij de lange geschiedenis van
vrouwenonderdrukking en de velen die gestorven zijn voor haar idealen, en maakt
ze de lezer deelgenoot van haar persoonlijke frustraties over haar netelige situatie
en de repressieve moraal in haar thuisland. Ondertussen brengt ze het bestaan
tussen vier wanden knap tot leven in humoristische beschrijvingen van haar
dagindeling – lezen, lippenstift, hygiëne bewaken – en confrontaties met charismatische
celgenoten.
Serenko
toont zich een erudiet auteur. Ze alludeert veelvuldig op beroemde dichtregels
en zinssneden uit de Russische literatuurgeschiedenis, haalt tientallen oude Sovjetpropagandaliedjes
aan, verwijst naar hedendaagse Poetin-leuzen (pro en contra) en herinnert zich
de rebelse songteksten van bands uit de Russische underground. De uitgave is
gelukkig voorzien van verklarende voetnoten, die inzicht bieden in de voor veel
westerse lezers schemerige wereld achter de citaten en allusies.
In ‘Meisjes en
instituties’, dat in deze editie naast ‘Ik wens mijn huis as’ verschijnt, vertelt
Serenko in spaarzaam proza over haar ervaringen op een meisjesafdeling in een
groot bedrijf. Het leven daar lijkt verdacht veel op dat in de cel: monotonie,
intimidatie, angst, propaganda. De tekst is verlicht met knappe illustraties
van Xenia Chariyeva (over wie het boek helaas geen biografische gegevens biedt)
en bevat net als het andere deel een rijk scala aan literaire en culturele
verwijzingen.
Inhoudelijk
en stilistisch is ‘Meisjes en instituties’ iets minder interessant dan de
gevangenisliteratuur van ‘Ik wens mijn huis as’, maar zij aan zij onderstrepen
de teksten samen perfect de krampachtige Russische omgang met alternatieve,
niet-conservatieve vormen van vrouwelijkheid. Jonge vrouwen worden geacht
kinderen te krijgen, in anonimiteit een nietszeggende taak uit te voeren in een
groot bedrijf en braaf mee te zingen met de propagandamuziek. Wie in opstand
komt, wordt geïntimideerd, gevangengenomen, geïnstitutionaliseerd. Met haar
moed, belezenheid en zelfkennis toont Daria Serenko zich een ware luis in de
pels. Ze is alles waar Poetin bang voor is: een mooie, jonge vrouw die graag lippenstift
draagt en boeken leest, en die vaak genoeg met de moraal wordt geconfronteerd
om te weten dat die dringend moet veranderen.
Daria Serenko: Ik wens mijn huis
as, Koppernik, Amsterdam 2024. 223 p. ISBN 9789083436166. Vertaling uit het
Russisch door Els de Roon Hertoge en Annelies de hertogh. Distributie De Wolken
deze pagina printen of opslaan