Poëzie

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Antjie Krog (sam.): Breuk in de horizon

door Jooris van Hulle

Met haar bloemlezing Breuk in de horizon wil Antjie Krog, zo luidt het in haar voorwoord, ‘het menselijk gezicht van verzet’ tonen en zo een kerf zetten op horizonten die onveranderlijk lijken en getekend zijn door geweld, onmenselijkheid en persoonlijk verdriet. Worstelend met de vraag of poëzie er ook echt toe doet, voelt zij zich geruggesteund door literaire grootheden als Dylan Thomas (‘poëzie kan helpen om de vorm en het belang van het universum te veranderen’) en Joseph Brodsky (‘een gedicht kan je perspectief van menselijke waardigheid oprekken’). Nobelprijswinnaar Czeslaw Milosz zegt het zonder omwegen:
 
‘Wat is een poëzie
die volkeren noch mensen redt?
Een samenzwering van ambtelijke leugens,
een lied van dronkelappen die iemand dadelijk de keel afsnijdt,
een leesboek voor de meisjesklas.’
 
De indrukwekkende reeks van gedichten die Krog selecteerde, wordt opgedeeld in drie afdelingen: het verzet zoals het beleefd wordt vanuit de persoonlijke intimiteit (dat levert meteen een aantal mooie en in hun directheid aansprekende liefdesverzen op), verzet dat emaneert uit een gevoel van wanhoop, verzet ten slotte vol woede. In haar keuze richt Antjie Krog zich op de literatuur uit haar geboorteland (met verzen van Breyten Breytenbach en Ingrid Jonker tot en met de jongste generatie met hier onder meer Ronelda Kamfer en Koleka Putuma), op schrijvers van het Afrikaanse continent die het zwart verzet en de strijd om erkenning van hun mensenrechten hebben verwoord, en verder op grote namen uit de wereldliteratuur (ik denk aan Wislawa Szymborska, Ingeborg Bachmann en Derek Walcott). Ook Krog stelt zichzelf bijzonder strijdbaar op:
 
‘ik ben
ik ben
de here hoort mij
een vrije vrouw verdomme’.
 
Ook uit de Nederlandstalige literatuur wordt ruim gebloemleesd, met in het oog springende verzen van o.a. Ida Gerhardt, Hugo Claus, Lieke Marsman, Alfred Schaffer.
 
Heel wat verzen enten zich vast in het gemoed van de lezer. De Puerto Ricaans-Amerikaanse dichter Martin Espada (1957) verwoordt het treffend:
 
‘Moge dan iedere vernederde mond,
met tanden als geschonden zerken,
zich vullen met de engelen des broods.’
 
Antjie Krog (sam.): Breuk in de horizon, De Bezige Bij, Amsterdam 2024, 222 p. ISBN 9789403131498. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan