Vertaald proza
BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024
Marguerite Duras: Blauwe ogen zwart haar
door Katja Feremans
Avond na avond gaat een jonge vrouw met blauwe ogen en
zwart haar naar het huis van een man die ze nauwelijks kent. In zijn zo goed
als lege kamer aan zee kleedt ze zich uit en wikkelt zich in de witte lakens op
de grond. Uit eigen beweging gaat ze in het donker tegen de muur liggen, maar
keer op keer vraagt hij haar om te verhuizen naar het midden, naar het gele licht
van de kroonluchter.
Hij betaalt haar dan ook om ‘s nachts over haar tijd te mogen beschikken,
zoals hij dat wil. Tijdens hun nachten samen raken ze elkaar nauwelijks aan,
hooguit verlangt hij er soms naar om op ‘haar roerloze geslacht’ te slapen. Hij
heeft namelijk nog nooit van een vrouw gedroomd. Waarom hij zich dan met haar opsluit?
Omdat ze hem herinnert aan de jonge vreemdeling met blauwe ogen en zwart haar,
die hij in een flits heeft gezien op de warme zomeravond waarmee de roman begint.
In die enkele seconden wist de man dat hij altijd al op die jonge vreemdeling had
gewacht. Het was het soort herkenning dat bodem noch gewicht heeft.
De jongeling was toen
evenwel niet alleen. Hij liep samen met de jonge vrouw vanuit de lobby van
hotel Les Roches naar het strand. De man zag het gebeuren en bleef ontredderd
achter. Laat in de nacht die op deze avond volgde, stapte zij in een café op
hem af, omdat hij huilde en alleen was, ‘mooi en afgemat van het alleen-zijn,
net zo alleen en mooi als een willekeurig iemand op het moment van sterven’.
Ze brengen
vanaf dan een zestal nachten samen door in zijn kamer waar de branding van de
zee bijna voortdurend te horen is. Tot de dageraad laveren ze tussen lange
stiltes en weinig praten, tussen kijken en wegkijken, tussen tranen, slaap en
soms eens een lach. Hun samenzijn is een en al onvervulbaar verlangen,
aangejaagd door de afwezige vreemdeling.
Zij denkt dat ze zich naderhand niet
één welbepaalde nacht zullen herinneren. Vooral de leegte van de kamer zal hen
bijblijven, de witte lakens, de muren en ook het gele licht van de kroonluchter.
Dat laatste geeft de kamer iets theatraals. Marguerite Duras maakt de toneelsfeer overigens nog concreter
met haar aanzetten om de tekst op de planken te brengen.
In die vormkeuze is voelbaar hoe
ze destijds zelf worstelde met een toneelbewerking van La maladie de la mort,
een roman van haar uit 1982 waarvan het uitgangspunt trouwens sterk lijkt op
dat van Blauwe ogen zwart haar. De ideeën om die laatste op te voeren, cirkelen
rond een plan om het verhaal op scène voor te lezen in aanwezigheid van
de acteurs. Van de gebeurtenissen die tussen de man en de jonge vrouw
plaatsvinden, zou dus niets worden getoond of gespeeld. Het lezen van het boek
zou fungeren als de opvoering van het verhaal.
Marguerite Duras (1914-1996)
schreef Blauwe ogen zwart haar in de zomer van 1986 in de Normandische
badplaats Trouville-sur-Mer. Daar verbleef ze toen in haar appartement in het
voormalige hotel Les Roches Noires, samen met de achtendertig jaar jongere Yann
Andréa. Van 1980 tot haar dood in 1996 was hij haar levensgezel, ook al viel
hij op mannen. Hun gecompliceerde relatie, die hem tijdens die zomer aan zee
voortdurend tot razernij dreef, vormt mee de achtergrond waartegen Marguerite
Duras Blauwe ogen zwart haar schreef.
Het was haar eerste roman na haar
autobiografisch geïnspireerde bestseller De minnaar. Sommige vormelijke
en thematische elementen uit die succesroman komen erin terug: de opbouw in
scènes, de onmogelijkheid van de liefde, hartstocht op het eerste gezicht en
passie die buiten de lijntjes kleurt. Blauwe ogen zwart haar is wel abstracter,
maar tegelijk ook sensueler doordat Marguerite Duras de tijd maar evenzeer beelden
en gebaren erin laat verstillen. Door kale, mysterieuze dialogen af te wisselen
met melodieuze zinnen brengt ze de haar kenmerkende hypnotiserende cadans in het verhaal. Als
pure poëzie, zo leest bijgevolg deze onmogelijke liefdesgeschiedenis,
die in een diep en moedeloos verdriet baadt.
Marguerite Duras: Blauwe ogen
zwart haar, Vleugels, Bleiswijk 2024, 99 p. ISBN 9789493350168. Vertaling van Les
yeux bleus cheveux noirs door Kiki Coumans
deze pagina printen of opslaan