Vertaald proza
BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2025
Eduardo Halfon: Tarantula
door Hugo Van Hoecke
Om Eduardo Halfons literair werk te kunnen plaatsen moet
men verder kijken dan enkel zijn Guatemalteekse afkomst. Even belangrijk om weten
is dat hij op tienjarige leeftijd migreerde naar de VS waar hij zijn studies
afmaakte, om op latere leeftijd naar Parijs te verhuizen en vervolgens naar
Berlijn, waar hij tot op heden woont. Dat zijn werk een kosmopolitisch gehalte
vertoont is dus, hoe kan het ook anders, onmiskenbaar. Maar nóg belangrijker is
het gegeven dat hij als kleinzoon van Poolse en Libanese joden gepokt en
gemazeld is in het joodse geloof -- en tragisch verleden -- dat hem goedschiks
of kwaadschiks zijn hele leven vergezelt. En omdat hij iemand is die opgejut
wordt door herinneringen, straalt dit af op vrijwel het hele gamma korte romans
die hij de loop der jaren publiceerde. In hoe verre die opgeroepen
herinneringen een authentieke dan wel een opgesmukte realiteit weerspiegelen
doet weinig ter zake, maar als je het tóch wil weten: ze zijn, naar eigen
zeggen, de fictieve bovenbouw op echt beleefde ervaringen. In wezen vertalen ze
enkel Halfons reflectie omtrent afkomst, geworteld en ontworteld zijn, waarover
hij zijn ganse leven al met vragen zit.
Zo dist de auteur in Tarantula
de herinnering op aan een jeugdkamp in de wildernis van Guatemala, waar zijn
ouders hem als 13-jarige naartoe stuurden. Officieel was het de bedoeling om
joodse kinderen overlevingstechnieken aan te leren met het oog op wie weet welk
onheil in de toekomst. Maar het kamp blijkt al gauw méér te zijn dan enkel het
aanleren van vaardigheden. Er komt een flink stuk indoctrinatie aan te pas,
naast ranzige praktijken uit het naziverleden, alle bedoeld om de permanente
dreiging in te prenten die joden boven het hoofd hangt, en de kinderen ‘het
gevoel te geven jood onder de joden te zijn’. Aanvankelijk neemt de jonge
knaap, die sowieso al niet hoog opliep met de separate wereldvisie die hij van zijn
ouders heeft ‘geërfd’, het allemaal nog voor lief, maar dan groeit de twijfel
en rijzen er (onbeantwoorde) vragen zoals: Waarom dit macaber gedoe? Deze gewelddadige
rollenspelen? Waarom loopt Samuel, de kampleider, rond met een swastika-armband
en een pistool aan zijn riem? Wanneer de situatie wat al te gortig wordt, vlucht
de jongen het kamp uit.
Talloze jaren later -- niet langer een hulpeloos kind maar
nu een gevierd schrijver -- stuit Halfon in Europa op twee oud-bekenden van het
zomerkamp uit zijn kinderjaren. In Berlijn ontmoet hij de sinistere kampleider
Samuel, even combattief en met dezelfde vechtersmentaliteit als toen. In Parijs
voert hij intense gesprekken met Regina, ex-deelnemer zoals hij, die nu als advocate
‘iets non-gouvernementeels’ doet, ‘iets met het oorlogstrauma dat kinderen en
kleinkinderen overerven’. De tegengestelde benadering van beiden laat Halfon gewillig
over zich heen gaan maar het laat hem allesbehalve onberoerd. Andermaal maken
ze herinneringen los in de verkrampt zoekende geest die hij blijkt te zijn. Herinneringen
aan zijn Poolse grootvader, slachtoffer van de nazi’s, die continu blijven
spoken in zijn hoofd. Aan andere beangstigende of bemoedigende ontmoetingen op
zijn vlucht uit het kamp. Ze maken om zo te zeggen de actualisering van zijn
kwestieuze kampervaring compleet.
Want let wel: het gaat er Halfon niet om een roman af te
leveren met een klassieke opbouw en een afsluitende catharsis op het eind. Er
is geen catharsis, enkel voltooiing. Het zorgzaam neerleggen van een zelf
beleefd verhaal waaruit hij alle lering heeft gepuurd die er in zat. Een mentale
oefening als het ware rond identiteit, trauma’s, keuzes en waar die toe leiden.
De literaire stijl waarin hij dit vorm geeft werkt daarbij versterkend. Al
speelt het relaas zich af in verschillende tijden, de episodes worden dermate
kundig aaneengeregen dat de vertelling intact blijft doorgaan en onverminderd blijft
boeien. Een kwaliteit die grotendeels ook te danken is aan Halfons gave
literaire expressie, die dit werk nog meer glans bezorgt.
Eduardo Halfon: Tarantula,
Koppernik, Amsterdam 2024, 146 p. ISBN 9789083448114. Vertaling van Tarantula
door Marijke Arijs. Distributie De Wolken
deze pagina printen of opslaan