Poëzie
BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2025
Charles Ducal: Tijd voor vrede
door Dirk De Geest
Charles
Ducal voelt zich ook als dichter nauw betrokken bij de wereld rondom. Hij liet
dat onder meer zien tijdens zijn vruchtbare periode als Dichter des Vaderlands.
Ducal verzet zich tegen wantoestanden en neemt het resoluut op voor de
zwakkeren en de kwetsbaren in onze samenleving, maar tegelijk hoedt hij zich
ervoor dat engagement al te concreet te maken. De afweging van boodschap en
literaire vorm is telkens weer een precaire aangelegenheid, maar Ducal is een
van de dichters die zijn vakmanschap optimaal weet aan te wenden om zijn lezers
in beweging te brengen.
De titel van de zopas
verschenen bundel, Tijd voor vrede,
spreekt voor zich. Ducal spreekt zich vaak uit over zijn antimilitarisme, met
verzen over onder meer de oorlog in Gaza. Toch valt op hoe de dichter zich
ervoor hoedt om concrete details over tijd en ruimte in zijn verzen te
verwerken. Integendeel, hij gaat op zoek naar meer algemene formuleringen
(zonder dat die vaag worden) en vooral naar meer algemene inzichten. Vaak
schetsen zijn gedichten een probleem, stellen ze wantoestanden aan de kaak,
maar zijn ze zich ervan bewust dat voor veel problemen een pasklare oplossing
ontbreekt. De hedendaagse oorlogen doen niet toevallig denken aan de twee
Wereldoorlogen, want de evocatie van geweld, ontreddering en vernietiging is
van alle tijden. Hetzelfde geldt ook voor de grote maatschappelijke uitdagingen
zoals de vluchtelingenproblematiek, de uitsluiting van bepaalde groepen, de
armoede en de ongelijkheid. Ducal kiest resoluut de kant van wie doorgaans het
zwijgen krijgt opgelegd of niet in staat is om het woord te voeren of zelfs het
woord te nemen. In die zin is zijn poëzie een tegenstem bij de dominante
vertogen, een uitroepteken dat ons herinnert aan de fundamenten van ons
mens-zijn.
Toch is dit geen bundel
politieke poëzie. Ducals pleidooi voor vrede reikt veel verder dan dat,
aangezien voor hem het ‘politieke’ ook ons privéleven doordrenkt. De oorlog en
de strijd zijn inherent aan ons bestaan, iets wat hij in zijn vroege bundels al
schokkend argumenteerde. De toon en de harde beeldspraak van Het huwelijk en De hertog en ik, bundels waarmee Ducal de poëzie toch enigszins op
stelten zette, keren ook in deze gedichten terug. De dichter roept
herinneringen op aan gebeurtenissen uit zijn jeugd en zijn latere leven, en
daarbij is het traumatische niet veraf: de anekdotes worden opnieuw
onvermijdelijke rituelen, symbolen van principes van macht en onmacht,
isolement en solidariteit, onbegrip en inzicht, onschuld en schuld. Ook de
huidige liefdesrelatie wordt kritisch onder de loep genomen, een analyse
waarbij het dichterlijke ik zichzelf geenszins spaart.
Ten slotte lijkt de titel ook
nog op een andere manier functioneel. Het valt op hoe de ouder wordende dichter
steeds meer lijkt terug te kijken, zonder al te sterke emotionele gebondenheid,
bijna als een afstandelijke analist. Zijn omgeving is in de loop der jaren
gewijzigd: de relatie tot de geliefde is anders, de relatie tot de ouders (en
de eigen plaats in de ontwikkeling van de generaties) is niet langer dezelfde.
En vooral, heel wat vrienden en bekenden zijn ondertussen overleden. Dat
resulteert in enkele aangrijpende in memoriamgedichten, maar ook in een andere
relatie tot de dood. Wat opvalt in Tijd
voor vrede is hoezeer de dood aanwezig is onder de levenden, hoezeer het
verleden ons actuele bestaan bepaalt. Dat is zo in de politieke gedichten maar
evenzeer op het vlak van de persoonlijke sfeer. In vergelijking met vroegere
bundels heeft de dichter de dood echter leren aanvaarden als een
onvermijdelijke vriend. Het afscheid verhindert niet dat de overledenen hun
invloed blijvend laten gelden, en op sommige ogenblikken lijkt er zelfs een
verlangen te ontstaan naar die stilstand en die finale afsluiting: ook in dit
opzicht is het dan ‘tijd voor vrede’.
Dat Ducal iets te vertellen heeft, weet elke lezer
ondertussen. Dat hij die boodschap kernachtig kan brengen, ritmisch
uitgebalanceerd en met een beeldspraak die zowel trefzeker als suggestief is,
bewijst hij op iedere bladzijde van deze bundel. In mijn ogen evenaart Tijd voor vrede door dat alles de
sterkste prestaties van de dichter. De bundel biedt zelfs meer dan wat ik
spontaan had durven verwachten.
Charles Ducal: Tijd
voor vrede, Atlas/Contact, Amsterdam 2025, 87 p. ISBN 9789025476571.
Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan