Vertaald proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2025

Samanta Schweblin: Het goede kwaad

door Hugo Van Hoecke

Als je een doorsnee verhalenbundel voorgeschoteld krijgt is doorgaans de verwachting dat er een stel coherente gebeurtenissen opgediend worden die finaal afstevenen op een catharsis of wat dan ook waarbij je voordien geprikkelde aandacht voldoening ervaart en terug kan keren naar de orde van dag, al dan niet gelouterd door het gelezene. Om maar te zeggen: wat we doorgaans van een verhaal verwachten is een feitenlogica die tegemoet komt aan onze feitenobsessie. Beantwoordt een verhaal niet daaraan dan raak je al gauw ontredderd en leg je het opzij. Maar dan heeft het boek vaak zijn doel gemist, want de sleutel ligt niet altijd in de logica van wat verteld wordt, maar in wat niét verteld wordt. Een goede raad: zet die ontreddering van je af en lees het verhaal een tweede keer. Als je dit doet met de vertellingen uit Samanta Schweblins nieuwste bundel, (hij is niet eens zo dik) dan gaat er wel ergens een lampje flikkeren in je hoofd.
 
De zes verhalen uit deze bundel zijn in de koker ontstaan van een Argentijnse auteur -- Schweblin dus -- die haar tenten heeft opgeslagen in Berlijn, alwaar zij dankzij haar eerdere publicaties een behoorlijke reputatie heeft uitgebouwd. Het goede kwaad is een verzameling eenvoudig verlopende verhalen maar met een allesbehalve makkelijk te kraken kern. Omdat wat de auteur feitelijk wil vertellen ondergedompeld wordt in een stroom vloeiende gebeurtenissen die schijnbaar op een afronding aansturen, maar dat zelden doen. Waar het Schweblin werkelijk om te doen is zijn de menselijke tragedies, de ongelukjes groot en klein van alledag. Niet de beschrijving daarvan, maar wel de stortvloed aan gevoelens die ermee gepaard gaan, van vereenzaming en schuldgevoel tot hulpeloosheid en pijn. Als de soms vreemd verlopende verhalen ten einde zijn blijven de personages weliswaar overeind, maar loutering heeft haar intrede gemaakt, verdoken, in dialoog met blijvende onzekerheid.
 
Schweblins verhalen houden het midden tussen realiteit en fictie. Ze zijn niet autobiografisch, behalve één. Dat weten we omdat de auteur bij wijze van handreiking zelf vertelt wat voor haar er de aanleiding toe gaf: een overleden vriendin, een jochie dat verongelukt, een herinnering uit de jeugdtijd, een opvallende ontmoeting. Maar méér dan een verre aanleiding zijn die herinneringen niet, ze activeren enkel Schweblins drang om daarvan uitgaande een mooi vertelsel, soms geschift maar soms ook in-tragisch, bijeen te garen waarbij de reële dingen van elke dag met angstreflexen van de geest strijden om de suprematie - en een deken van onzekerheid leggen over het geheel. Vragen zoals ‘waar stuurt de auteur eigenlijk op aan?’ nestelen zich onderhuids bij de lezer en brengen hem van de wijs. Tot die lezer, het verhaal herkauwend, er (hopelijk toch) in slaagt om door de inkleding heen te breken.
 
Mocht wat voorafgaat voor u die dit leest nogal verwarrend overkomen, weet dan dat verwarring inherent is aan deze verhalenbundel, die veel onbeantwoord laat. Wat is goed, wat kwaad? Waar situeert zich schuldbesef? Hoe omgaan met onvermogen? De personages in de deelverhalen bewegen zich elk weliswaar in een compleet alledaagse omgeving, maar raken beklemd in de houdgreep van een gevaar dat hen bedreigt of overkomen is. Dat kan een ongeval zijn, ook de dood is nooit veraf; terwijl de vraag waar alles om draait is: hoe ga ik om met deze ontregelingen? Want zoals gezegd: niet de calamiteiten zelf staan in Schweblins verhalen centraal maar de gebrekkige communicatie daarover, die grote gaten laat in het begrijpen, waardoor afstanden blijven bestaan.
 
Merkwaardig is wel hoe Samanta Schweblin erin slaagt om dit bijzonder gedachtegoed -- al is het min of meer verholen -- onder te brengen in schijnbaar achteloos neergepende verhalen maar die wel erg krachtig binnenkomen. Niet zo zeer door het spektakel dat ze leveren als wel door de intensiteit van elk, en de meesterlijke wijze waarop zij dit mengsel van dagelijkse waarheid en spirituele ingrediënten regisseert.
 
Samanta Schweblin: Het goede kwaad, Meridiaan, Amsterdam 2025, 220 p. Vertaling van El buen mal door Eugenie Schoolderman. ISBN 9789493305618. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan