Nederlands proza
BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2025
Gaea Schoeters: Het geschenk
door Jooris van Hulle
Nu het Duitse lezerspubliek zich massaal op Trofee stortte, de roman waarin Gaea Schoeters de
door westerlingen zo gegeerde trofeejacht in Afrika onder de aandacht bracht,
maakt de met de Ultima Letteren 2025 bekroonde schrijfster een bijna voor de
hand liggende beweging door Berlijn als setting te kiezen voor Het geschenk.
Een doordacht staaltje van merchandising-politiek, dat haar op geen enkele
manier ten kwade kan worden geduid. Kwaliteit laat zich niet vastpinnen op een
of andere plaats.
Met Het geschenk keert Schoeters het plotgegeven van Trofee
om. Met de 20.000 olifanten die de president van Botswana de Duitse
bondskanselier cadeau doet, wordt Afrika naar het westen gebracht. Het geschenk
komt er nadat de Bondsdag de Ivoorwet van kanselier Hans Christian Winkler
heeft aangenomen en daarmee de voorwaarden voor de import van exotische
jachttrofeeën aanzienlijk heeft verscherpt. Enig politiek opportunisme was
Winkler daarbij niet vreemd, hij kon ‘de maatregel gebruiken als pasmunt om de
groenen ervan te weerhouden de boeren het leven lastig te maken met nieuwe
stikstoftaksen.’ Wat eerst als een ‘verrassing’ overkomt (de deeltitel van het
eerste hoofdstuk in de roman) – in de Spree worden enkele olifanten gespot –
zal voor de regering uitgroeien tot een regelrechte nachtmerrie. Het blijkt
niet om ‘enkele’ kolossen te gaan, maar zo maar eventjes 20.000. De president
van Botswana maakt het zonder veel omhaal duidelijk in het telefoontje dat hij
pleegt met Winkler:
‘Zo’n importverbod is een emotionele en diplomatieke maatregel, de reële
impact is minimaal. Maar voor mijn land zijn de gevolgen dramatisch. Als de
trofeejagers wegblijven, verliezen we jaarlijks twee miljoen euro. Die niet
alleen naar de bescherming van olifanten gaan, maar ook naar schoolgeld en
compensaties voor de boeren.’
En dan luidt het verder: ‘Jullie Europeanen willen ons
vertellen hoe we moeten leven. Misschien moeten jullie zelf maar eens proberen
hoe het is om met een megafauna samen te leven.’
Voor H.C. Winkler, die met de
verkiezingen in het verschiet de opmars van extreemrechts een halt moet zien
toe roepen, wordt de kwestie van de aanwezigheid van de olifanten in korte tijd
een echt probleem. Hoe aandoenlijk en emotioneel ook op bepaalde momenten (de
geboorte van Kika laat niemand onberoerd, zeker als het moeder- en groepsgevoel
binnen een kudde hiermee wordt getoond), de dieren zorgen ervoor dat de
hoofdstad, en bij uitbreiding het hele land, in allerijl een oplossing moet
zien te vinden voor het mestprobleem (er komt een MAP, een mestactieplan) en,
hieraan dan verder gerelateerd, het probleem van de alles overwoekerende kudzu.
De ‘oplossing’ zal er ten slotte in bestaan een ‘derdelandendeal’ op te zetten:
de olifanten worden naar Rwanda gebracht. En even nadien krijgt Winkler te
lezen dat daar jachtvergunningen worden uitgereikt aan trofeejagers…
Het geschenk
brengt, hoe beperkt ook in de omvang, een in zijn directheid breeds opgezet
beeld van hoe het er in de politiek aan toe gaat. Winkler wil het goede doen, maar
de macht, altijd weer de macht, staat in de weg. Hoe wordt aangekeken tegen de
milieuproblematiek, de vluchtelingencrisis (het discours van zijn
extreemrechtse tegenstander Fuchs mag dan wel over olifanten gaan, je leest er
zo de populistische uithalen in over de vluchtelingen), hoe zonder scrupules
mede- en tegenstanders op het altaar van de partijpolitiek (eventjes zelfs komt
ook Angela Merkel in beeld) worden ge(slacht)offerd… Het laat alles bij elkaar
weinig fraais zien. Het is de grote verdienste van Gaea Schoeters dat zij de
grens tussen satire en realiteit zo nauwkeurig heeft bewaakt dat haar verhaal
er nergens door aan geloofwaardigheid verliest.
Gaea Schoeters: Het geschenk,
Querido, Amsterdam 2025, 122 p. 9789025318604. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan