Letterkunde
BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2025
Ilja Leonard Pfeijffer: De luimen van de leeuw. De bronnen voor Alkibiades
door Carl De Strycker
Ilja Leonard Pfeijffers grote historische roman Alkibiades
kent nogal wat spin-offs. Na Is
geschiedenis fictie, waarin hij aan de hand van zijn roman zijn
opvattingen over (historische) fictie expliciteerde, is er nu De luimen van
de leeuw. Daarin verzamelt Pfeijffer de antieke bronnen over de historische
figuur Alkibiades die hij gebruikte bij het schrijven van zijn roman. In een
meer dan honderd bladzijden lange literatuurlijst achter in Alkibiades
had hij die al eens opgesomd, hier ontsluit hij nu ook de teksten. Dat is
interessant voor wie gegrepen werd door de verhaalstof en andere nerds die meer
willen lezen over Pfeijffers fascinerende hoofdfiguur, maar het is ook een
geschenk van de graecus die Pfeijffer altijd gebleven is. Dankzij het succes
van zijn roman is deze bijzondere bloemlezing van klassieke auteurs nu mogelijk.
Het is niet
voor het eerst dat er een boek verschijnt over of met de bronnen van een
literair werk – die bestaan over pakweg Joyce’ Ulysses, The Waste
Land van T.S. Eliot, De Toverberg van Thomas Mann en vele andere
klassiekers, en ze zijn meestal het resultaat van jarenlang speurwerk van
filologen. Uitzonderlijk is het dat een auteur zelf zijn bronnen presenteert.
Pfeijffer spreekt in de inleiding over het prijsgeven van ‘zijn geheime
recepten’ en noemt dat ‘een flagrante schending van het creatieve
non-prolyferatiepact, dat voorschrijft dat het scheppingsproces te allen tijd
in mysteriën gehuld zal blijven.’ Het zegt iets over zijn visie op het
schrijfproces, maar ook en vooral over het belang dat Pfeijffer toekent aan
deze roman, niet alleen binnen zijn oeuvre, maar binnen de Europese romankunst.
De vormgeving
onderstreept de samenhang tussen de roman en het boek met de historische
teksten en zegt iets over de verhouding tussen beide. Ondanks het feit dat ze
verschenen bij verschillende uitgeverijen (de roman bij Pfeijffers reguliere
uitgever De Arbeiderspers, De luimen van de leeuw bij het in klassieke
teksten gespecialiseerde Athenaeum-Polak & Van Gennep) hebben de boeken
dezelfde afmetingen en covers die corresponderen. De figuur met de manen op de
roman wordt hier hernomen, maar in een negatief; de groene kleur waarin de
titel op de stofwikkel is gedrukt, vormt nu de achtergrondkleur; de wijze
waarop auteursnaam, titel, genre en uitgeverij op de flap vermeld staan, is
gelijk. Deze boeken zijn een twee-eenheid wordt gesuggereerd.
Met dit boek berooft de filoloog
Pfeijffer in elk geval de student taal- en letterkunde die zijn scriptie wilde
wijden aan de klassieke bronnen in Alkibiades van een onderwerp, al kan
je het ook anders zien: hij helpt door alvast het opzoekwerk te doen –
bronnenstudie op zich is niet zo interessant – en geeft alle materiaal op een
presenteerblaadje om uit te zoeken hoe de auteur met die bronnen is omgegaan:
hoe hij ze heeft geïnterpreteerd, waar hij correcties heeft aangebracht, waar
de fictie de historische auteurs aanvult. Hoe Pfeijffer het werk van al die
grote namen (Euripides, Thucydides, Aristophane, Plato, Xenophon, Aristoteles,
Plutarchus e tutti quanti) niet alleen gebruikt,
maar ook emuleert. Dat zichtbaar en naspeurbaar maken lijkt mij de echte
functie van dit boek.
Ilja Leonard Peijffer: De luimen van de leeuw. De bronnen
voor Alkibiades, Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 454 p. ISBN
9789025317188. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan