Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2025

Joke van Leeuwen: Die dag

door Frauke Pauwels

6+ - Joke van Leeuwen schrijft voor kinderen én voor volwassenen, in diverse genres bovendien, ze tekent, én ze treedt op. Door die veelzijdigheid dreig je als lezer te vergeten hoe ongelooflijk actief ze is – een nieuw kinderboek van haar hand is hoe dan ook altijd een beetje feest. Acht jaar nadat lezers Deef voor het eerst konden ontmoeten, in Toen ik (Querido 2017), vist Van Leeuwen de jongen weer op. Deef, de naam die zijn ouders hebben 'bedacht voordat [hij] er iets over kon zeggen', lijkt geen dag ouder geworden – de eerstelezers van toen zijn inmiddels stevige tieners. Nieuwe of oude lezers zijn allemaal even welkom: 'Ik ben Deef. Misschien wist je dat al. Of niet. Dan weet je het nu.'
 
Die heerlijk laconieke toon hoort net zo goed bij Deef als bij Van Leeuwen zelf. In Die dag geraakt Deef de weg kwijt nadat hij een omweg moet nemen door werkzaamheden. Op zijn tocht zorgen meer en minder toevallige ontmoetingen voor een tikje spanning en bovenal veel verwondering: het vertrekpunt voor filosoferen over taal, kennis, het vreemde en het vertrouwde, zoals een moeder die pannenkoeken bakt wanneer ze blij is.
 
Net als in nagenoeg al haar kinderboeken vullen tekst en beeld elkaar voortdurend aan. Tekst ruimt geregeld plaats voor zwart-witprenten; Van Leeuwen schuift zoekplaten, vouwfiguren en optische illusies in het verhaal; met typografisch spel zet ze dialogen in de verf en kleurt ze de karaktertekening van wie spreekt. Een plattegrond met de route van Deef sluit het boek af, met kruisjes voor elke plek waar hij iets heeft beleefd, als uitnodiging aan lezers om opnieuw met het verhaal aan de slag te gaan en stil te staan bij wat zich net heeft afgespeeld.
 
De tocht die eerst weg van huis voert en na verrijkende ervaringen weer ernaartoe kenmerkt talloze verhalen, van de Odyssee tot ridderverhalen en sprookjes. De manier waarop Van Leeuwen die invult, is echter onmiskenbaar 'Van Leeuwen'. De personages van haar kinderboeken zouden zowat allemaal familie kunnen zijn. Dat ligt niet enkel aan haar herkenbare tekenstijl, met de kraaloogjes, opvallende neuzen en flessenhoofden, maar ook – en misschien nog wel meer – aan hun kenmerkende kijk op de dingen, wat Van Leeuwen zelf 'de beginnersblik' noemt, een blik die voortdurend verwondering toelaat, en door die uit te spreken ook anderen uitnodigt met verwondering te kijken. Tedere observaties liggen overal te rapen, zoals wanneer Deef bij een oudere vrouw aanbelt en er thee krijgt: 'Er zaten bruine vlekjes op het kopje. Misschien waren haar ogen te oud geworden om die te zien. Ze gaf me een koekje. Dat was al een beetje zacht.' Leeftijdsverschillen neemt Van Leeuwen via haar personages graag onder de loep, van de oudere vrouw, een man met zwarte haren op zijn vingers, een vrouw die veel ouder is, maar toch nog jong, tot een jongen die 'eerder was begonnen met groot worden'.
 
Wie vertrouwd is met Van Leeuwens werk merkt bovendien hoe de boeken onderling tot elkaar spreken. Ook in Iep! zijn werkzaamheden aan de gang, en tekent ze een zwart gat om die te illustreren, het eenzame huisje doet denken aan dat uit De weg naar morgenochtend, het onverwachte bezoek, de vreemde, soms bange mensen, het spel met perspectief, allemaal zijn het vertrouwde stukken uit een kamer waar ik als lezer graag kom.
 
Met Die dag zal Van Leeuwen ongetwijfeld een nieuwe groep lezers voor haar prikkelende, humoristisch-filosofische stijl weten te winnen, die allemaal haar tijdloze kinderboeken kunnen gaan verkennen, om er nadien telkens weer in thuis te kunnen komen. Die dag, toen 'de weg weg was', Deef 'per ongeluk een verrassing werd', en ergens een beginnende lezer Joke van Leeuwens prikkelende wereld leerde kennen: een prachtige dag.
 
Joke van Leeuwen: Die dag, Querido, Amsterdam, 2025, 85 p. : ill. ISBN 9789045131306. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan