Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, OKTOBER 2015

Matthew Olshan: Waterland

door kris van Zeghbroeck

Waterland (Marshland) is het debuut voor een volwassen publiek van de Amerikaanse jeugdschrijver Matthew Olshan. Hoofdpersonage Gus is een bejaarde legerarts die decennialang opgesloten werd als een landverrader. Zijn gezondheid is volledig gebroken als hij uiteindelijk vrijgelaten wordt en na een dagenlang geblinddoekt vliegtransport in een vreemde stad wordt gedropt. Zijn proces heeft indertijd heel mat media-aandacht gekregen en de mensen die hem herkennen, willen niets met hem te maken hebben. Hij is gedoemd om als dakloze ten onder te gaan, ware het niet dat een museumcurator hem onderdak en werk geeft als arts voor (illegale?) vluchtelingen, moerasmensen uit het gebied tussen Eufraat en Tigris in het Midden-Oosten. Blijkbaar loopt in het museum een controversiële tentoonstelling over het moerasvolk en hun traditionele leefomgeving.

Gus voelt zich thuis bij de moerasmensen aangezien hij van jongs af in hun cultuur geïnteresseerd was en jarenlang werkzaam was in het gebied als arts en administrateur van een vreemde bezettende mogendheid. Zijn leven bij de moerasmensen, de reden van zijn landverraad en zijn band met de curator die hem als klein meisje gekend heeft, wordt pas gaandeweg onthuld aangezien de drie delen van het boek elkaar in tegenwijzerzin opvolgen. Gus’ passie voor het gebied en zijn mensen is de reden voor zijn uiteindelijke ondergang. Hij wil hen medische zorg geven terwijl dat expliciet verboden is. Hij wil zich distantiëren van martelpraktijken om informatie in te winnen. Hij wil gerechtigheid voor gewone moerasmensen die door de militaire overheid omgebracht worden. De dunne scheidingslijn tussen een recht op bestaan en terrorisme maakt dat Gus ongewild een wasvrouw helpt om de dood van haar zoon te wreken. Wanneer zij de sadistische militaire overste van Gus neerschiet, wijst die met zijn laatste ademtocht Gus aan als verrader.

De inspiratie voor zijn roman haalt Olshan naar eigen zeggen uit de figuur van de Britse ontdekkingsreiziger Sir Wilfred Thesiger en zijn boek The Marsh Arabs (1964): ‘He was an aristocrat who went to Eton and Oxford, but he couldn't stand being around his own people. He would search out these corners of the world where modernity had not interfered. He would live with the marsh Arabs or the nomads of the Sahara. He loved being in a 120-degree, flea-bitten hovel and drinking coffee in a reed guesthouse.’ Het biotoop, de stammenstructuur en de oeroude beschaving van deze moerasarabieren werd later door Saddam Hoessein vernietigd. Door de Amerikaanse oorlog in Irak en het westerse imperialisme impliciet te linken aan de ondergang van de moerascultuur, wordt dit Kafkaiaans aandoende, haast tijdloze verhaal gelinkt met de actualiteit. Uiteindelijk blijkt de curator de dochter van de door de militaire overheid vermoorde Magheed (een stamhoofd van de moerasarabieren) te zijn. Zij werd als kind door Gus medisch verzorgd en staat in zekere zin symbool voor de erfenis van de moerasarabieren.

Amsterdam : Meulenhoff, 2015, 205 p. Oorspr. titel : Marshlands. ISBN 9789029090254  

deze pagina printen of opslaan