Poëzie

Lambert Wierenga: Ziezo poëzie

door Carl De Strycker

Er bestaat echt een behoefte aan boeken waarin gedichten worden uitgelegd en toegankelijk gemaakt. Nog veel te vaak wordt poëzie als moeilijk ervaren, maar een goede toelichting kan de drempel verlagen en tonen hoe prettig het is om verzen te lezen. Het is dus ten zeerste toe te juichen dat bij uitgeverij Kok nu al het tweede boek met gedichtanalyses van Lambert Wierenga verschijnt. Na Zo werkt poëzie! (2011) verscheen dit jaar Ziezo poëzie: 48 moderne Nederlandse gedichten in de kijker. Daarin worden in zes thematische hoofdstukjes (zoals ‘Beelden’ of ‘Nostalgie’) telkens acht gedichten gelezen en verklaard.
Wierenga is zonder twijfel een groot poëzieliefhebber die zijn liefde voor het genre wel kan uitschreeuwen. Zowat elke bespreking begint met een korte typering in één zin gevolgd door een uitroepteken. Zoals bijvoorbeeld: ‘Een strelende ode aan de nabije geliefde!’, of: ‘Een gedicht dat niets en niemand ontziet!’. Je merkt het plezier dat de lezer Wierenga gehad heeft aan het gedicht, en het respect voor de tekst – een echte lezer dus. Maar is hij ook een groot poëzie-exegeet? Helaas moet daar het antwoord nee luiden. Wierenga lijkt een voorkeur te hebben voor eerder makkelijke poëzie – genre Ingmar Heytze, Menno Wigman, Marjoleine de Vos – die eigenlijk niet veel duiding behoeft (al moet gezegd dat hij ook Mark Insingel behandelt, een dichter die zelden of nooit besproken wordt). Daar komt bovenop dat hij met het arsenaal aan instrumenten van de poëzieanalyse vaak niet verder komt dan wat ik een beschrijving zou willen noemen: hij noteert wat er aan de hand is (het aantal strofes, de spreeksituatie, de isotopieën, de structuur…), maar trekt zelden inhoudelijke consequenties uit die technische analyses. De in het gedicht gebruikte stijlmiddelen en retorische procedés worden niet of onvoldoende aan de betekenis gekoppeld, en dat is jammer. Een enkele keer maakt Wieringa de dingen ook nodeloos ingewikkeld, zoals in zijn analyse van het bekende ‘Je truitjes en je witte en rode’ van Herman de Coninck. Daar suggereert hij dat het gedicht theatrale middelen gebruikt, maar weet hij niet te overtuigen dat dit inzicht iets toevoegt aan de bestaande interpretaties van dit gedicht.
Maar misschien is het helemaal niet Wierenga’s doel om een lectuur te presenteren van de gedichten die hij bespreekt. Al op de flap wordt duidelijk dat het hem er vooral om te doen is bloot te leggen hoe en met welke middelen dichters effect sorteren – hoe poëzie wérkt, met andere woorden (zie ook de titel van zijn vorige boek). En dat doet hij meesterlijk en haast uitputtend: hij toont welke trucs de dichters gebruiken. In die zin is dit eerder een handboek voor beginnende dichters die van collega’s kunnen leren dan voor lezers die op zoek zijn naar verhelderende poëzielezingen.

Lambert Wierenga, Ziezo poëzie, Kok Utrecht, 2014, 297 p., € 19,99. ISBN 9789043523103. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan