Voor zijn roman Verzet! vond Bart Koubaa inspiratie bij het schilderij Trickland van Michaël Borremans, die ook zelf even zijn opwachting maakt in het verhaal. Op het werk staan elf reuzinnen afgebeeld die ogenschijnlijk handarbeid verrichten, maar alleen al door hun grootte het dorp waar zij staan afgebeeld, beheersen. Zo lezen we over Trickland: ‘Had Borremans de reuzinnen geschilderd om ons in de gaten te houden, om ons zondaars in het gehucht te straffen uit liefde? Of moesten zij ons op de grenzen van de fysische werkelijkheid wijzen en influisteren dat we het mysterie beter glimlachend kunnen omarmen?’ (blz. 81).
De roman van Koubaa blijft al even onvatbaar en mysterieus als het schilderij. De vertellende ik-figuur leeft in een omgeving die aan de ene kant erg Vlaams aandoet, maar evengoed naar het Oosten verwijst (personages dragen er bijvoorbeeld een kimono), terwijl de namen van een aantal personages, van Radek tot Krasjnek, Dmitri en Vanja, dan weer alluderen op Oost-Europa. Op zijn dwaaltocht, die hem van het gehucht naar de stad voert, laat hij zich leiden door één specifieke constante: zijn verzet. Ooit begon het als een poging om verwarring te zaaien binnen het gezin waar hij thuishoorde, door de wijzers van de klok drieëntwintig en een half uur vooruit te draaien. Of op school, waar hij letterlijk dingen ging verzetten, wanneer hij bijvoorbeeld het schoolopstel van een van zijn klasgenoten laat verdwijnen tussen de papieren van de leraar. Later zal zijn verzet meer eigentijdse vormen aannemen: met de computer worden foto’s bewerkt, een van zijn vrienden laat zelfs alle personages uit het beeld verdwijnen om tot een vorm van ‘nullandschap’ te komen. Uiteindelijk vindt de ik zijn weg als promotor voor het leger: niet toevallig is een van zijn ontwerpen om kandidaat-miliciens te lokken (weer eens) gebaseerd op Trickland. Door Koubaa’s grillige en nauwelijks bij te houden fantasie slaat Verzet! niet echt aan. Anderzijds zorgt de luchtige en speelse stijl ervoor dat de lezer niet helemaal verdrinkt in de draaikolk van de oncontroleerbare verzetsdaden van de hoofdfiguur. En zou het slotbeeld, waarin wordt beschreven hoe de ik een steen een paar centimeter verlegt, niet de idee aanreiken dat in het kleine de zin van een bestaan kan liggen? ‘Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde’ zong ooit Bram Vermeulen…
Bart Koubaa, Verzet!, Voetnoot Amsterdam, 2013, 124 p., € 12. ISBN 9789491738104. Distributie: EPO
Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2013
deze pagina printen of opslaan