Poëzie

Paul Van Ostaijen, Oskar Jespers (ill.): Bezette stad

door Manu van der Aa

Hoewel de bundel tegenwoordig als het hoogtepunt van de Nederlandstalige historische avant-garde wordt beschouwd, stootte Bezette stad bij zijn verschijnen in 1921 op ‘een muur van onbegrip’ (dixit Geert Buelens). Zelfs latere avant-gardevoormannen als Michel Seuphor en Theo van Doesburg hadden geen goed woord voor de bundel over. Seuphor schreef in Het Overzicht dat hij niet kon geloven dat Van Ostaijen Bezette stad had uitgegeven met ‘maar enigszins artistieke bedoelingen’ en Van Doesburg had het in De Stijl over ‘dik geïmiteer van fransche litératuursport’. De bundel, die in eigen beheer onder het imprint Het Sienjaal in een oplage van 540 exemplaren werd uitgebracht, werd geen verkoopsucces, ondanks de blitse oranje buikband met daarop ironisch bedoelde slogans als: ‘een boek zonder bijbelse schoonheid / een boek voor royalisten en republikeinen / voor dokters en analfabeten / een boek met een register van al de beroemde liedjes der tien laatste jaren / kortom: onmisbaar gelijk een kookboek’. Vandaag is een fraai bewaard exemplaar van de eerste druk van Bezette stad een gezocht bibliofiel topstuk waar de liefhebber een klein fortuin voor moet neertellen.
Voor de minder gefortuneerden onder ons biedt uitgeverij Vantilt nu een mooi alternatief met een nieuwe facsimile-uitgave. Uiteraard is het door de kenmerkende ‘ritmiese typografie’ vrijwel onmogelijk om Bezette stad op een andere dan fotografische wijze heruit te geven. Het is ook al vroeger gebeurd, onder meer in het Verzameld werk, maar in die gevallen werd de tekst altijd verkleind. Alleen in 1973 verscheen bij Bert Bakker een onveranderde fotografische herdruk in kwartoformaat. De editie van Vantilt is dat dus ook, buikband en erratablaadje incluis, gedrukt op stevig 150 grams biosetpapier.
De heruitgave van Bezette stad kadert natuurlijk in de tsunami van publicaties naar aanleiding van de honderste verjaardag van de Groote Oorlog. Want de bezette stad uit de titel is Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog en Van Ostaijen doet in de bundel niet veel anders dan het leven in de metropool voor, tijdens en na de bezetting beschrijven – en dat op een hoogst originele manier, zelfs naar hedendaagse maatstaven. Nochtans kan ik me voorstellen dat de typografische experimenten van ‘Zot Polleke’ nog steeds op onbegrip kunnen stuiten. Er is weliswaar een halve bibliotheek volgeschreven over de ontstaansgeschiedenis (José Boyens), interpretatie (Robert Snoeck), context (Paul Hadermann), invloed (Geert Buelens) etc. van Bezette stad, maar men kan van de doorsnee geïnteresseerde lezer moeilijk verwachten dat hij door die bomen het bos nog ziet. Daarom had een stevig inleidend essay deze overigens puike editie helemaal ‘onmisbaar gelijk een kookboek’ kunnen maken.


Paul Van Ostaijen, Oskar Jespers (ill.), Bezette stad, Vantilt Nijmegen, 2014, 156 p., ill. € 29,95. ISBN 9789460041655. Distributie: Van Halewyck

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan