Nederlands proza

D. Hooijer: Berichten van een zakenman

door Tom Rummens

Berichten van een zakenman is de postuum verschenen laatste roman van D. Hooijer, pseudoniem voor Kitty Ruys. Geen heel grote naam, ze begon ook pas laat te publiceren, in 2001, toen ze op 62-jarige leeftijd met de verhalenbundel Kruik en kling debuteerde. Doorbreken bij een groter publiek deed ze in 2008, toen ze voor haar inmiddels derde verhalenbundel Sleur is een roofdier de Libris Literatuurprijs in de wacht sleepte. Zowel haar verhalenbundels als haar romans (ze schreef er uiteindelijk van elk drie) worden getypeerd door korte, heldere zinnen, een groot gevoel voor onderkoelde humor en een tomeloze verwondering over het kleinmenselijke. Het verhaal doet de ronde dat D. Hooijer haar inspiratie vaak opdeed tijdens lange nachtelijke wandelingen, dolend door de straten van Hilversum, op zoek naar de zonderlingen en de eenzamen.
En hoewel de personages in Berichten van een zakenman niet bepaald zonderlinge eenzaten zijn, kunnen we ons toch iets voorstellen bij die inspiratiebron. Want grijze zakenmannetjes zijn het allerminst. Het kader voor deze roman is een web van homoseksuele relaties. Hoofdpersonage Peter Landsman heeft een relatie met de veel oudere Carl. Die is echter verliefd op een nog veel jongere treinconducteur. Peter zelf leert intussen Reggy kennen, een Indische tapijthandelaar, en zijn vriend ‘oom Ted’. Maar ook de zwerver Willem en zijn vriendin Renske gaan al snel tot de zeer intieme vriendenkring van Peter behoren. Wat volgt, is een ingewikkelde tango van personages die in hun zoektocht naar echte liefde vooral ook zichzelf willen verwezenlijken.
Om dat te doen hebben ze elk hun instrumenten. De lof der handgeknoopte tapijten bezingen voor de ene, eindeloos uitgemolken liefdesperikelen en persoonlijke conflicten voor de andere, en ook witte wijn, uiteraard. D. Hooijer slaagt erin om deze kleine en kleurrijke homogemeenschap te schetsen met bijzonder veel empathie: de personages worden in al hun kleinmenselijke rijkdom neergezet. Hooijer gaat de clichés en humor daarbij niet uit de weg, en toch wordt het nooit lachwekkend. Peter zelf bijvoorbeeld denkt zijn seksleven op te kunnen pimpen aan de hand van ‘De betere sadist’, een sm-handleiding. Hij vindt weinig gehoor bij zijn bedpartners, maar geestig zijn de pogingen zeker wel.
Berichten van een zakenman is een roman als een ingewikkelde kijkdoos. Je hebt nooit het gevoel dat je echt alles ziet, en sommige plotlijnen zijn zelfs ronduit rafelig of eindigen plots en zonder duidelijke reden. De zelfmoord van Reggy bijvoorbeeld komt misschien niet als een donderslag bij heldere hemel, maar heel duidelijke motieven zijn er toch ook niet. Toch is het precies die complexiteit die het ‘m doet. Het levert een leeservaring op die veel wegheeft van gluren. De lezer is een voyeur en probeert alles te weten te komen, ook de geheimen. D. Hooijer geeft lang niet alles prijs. Haar fascinatie voor de mechaniek van het gluren en voor dat wat niet begluurd kan worden, omdat het zich achter de gordijnen afspeelt, is daarvoor te groot. Net daardoor is Berichten van een zakenman zo’n fascinerende leeservaring: het toont het gekonkelfoes dat niet bedoeld is om te worden gezien. En je hoeft er niet eens de nachtelijke straat voor te trotseren.

D. Hooijer, Berichten van een zakenman, Van Oorschot Amsterdam, 2014, 277 p., € 18,5. ISBN 9789028260511

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan