Nederlands proza

Dimitri Verhulst: Kaddisj voor een kut

door Tom Rummens

Dat Dimitri Verhulst, een vooraanstaande chroniqueur van de maatschappelijke miserie is, was al langer geweten. Met De helaasheid der dingen schreef hij acht jaar geleden een moderne klassieker, het autobiografische relaas van een getroubleerde jeugd. Nu is er Kaddisj voor een kut, opnieuw een verslag van de onderkant van onze samenleving, een verhaal over uitzichtloosheid en over hoe sommige dingen onoverkomelijk lijken te zijn.
Kaddisj voor een kut bestaat eigenlijk uit twee teksten: de titeltekst zelf wordt gevolgd door 'De aankomst in de bleke morgen', dat oorspronkelijk geschreven werd als toneeltekst voor het toenmalige theatergezelschap Victoria (nu Campo) uit Gent. Dat de tekst hier als een soort epiloog wordt gepubliceerd, heeft duidelijke inhoudelijke redenen. 'De aankomst in de bleke morgen' vertelt het verhaal van twee ouders die in een troosteloze hotelkamer in Aalst hun twee kinderen vermoorden. Hun getuigenis is een helletocht voor wie het leest: Stefaan en Sarah, de twee ouders, hanteren een bizarre en perverse maar niet onbegrijpelijke logica en het gruwelijke einde van hun kinderen was onontkoombaar. Eindeloos en zonder resultaat probeert de verteller de daders te wijzen op het feit dat ze wel heel flagrant zijn afgeweken van het rechte pad. Hij vertegenwoordigt de rechter, God of de publieke opinie, maar zijn betoog heeft geen effect.
Hoe waardevol 'De aankomst in de bleke morgen' inhoudelijk ook mag zijn, als literaire tekst overtuigt 'Kaddisj voor een kut' zelf veel meer. Het verhaal is uiterst gebald geschreven, maar toch zet Verhulst op een heel invoelbare manier een wereld neer die je normaal alleen van televisiereportages kent. Het verhaal gaat over Gianna, een meisje dat haar jeugd doorbrengt in een jongerentehuis, een 'vuilbak die 'dank u' kwaakt nadat u er om het even wat in heeft gekwakt,' aldus Verhulst. Gianna pleegt zelfmoord, en de verteller, die doet denken aan Verhulst zelf, blikt op haar begrafenis terug op haar leven en op dat van hem.
Verhulst is genadeloos voor de wereld van jeugdinstellingen. Wie als kind in de armen van de jeugdzorg belandt, is een vogel voor de kat, zo suggereert hij. Heel het instellingwezen is erop gericht om jongeren nog verder de vernieling in te helpen. Slechts enkelingen, onder wie hijzelf, weten eraan te ontsnappen. Verhulsts deterministische blik is uit het leven gegrepen, door en door rauw en van een literair realisme dat soms ronduit pijnlijk is.
Er zijn al liters inkt gevloeid over de manier waarop Verhulst zijn moeilijke jeugd cultiveert. En er kan urenlang gediscussieerd worden over de vraag of jeugdinstellingen echt voorbestemd zijn om misère te vermenigvuldigen. Het neemt niet weg dat Verhulst opnieuw een ijzingwekkende tekst heeft geschreven die een maatschappelijke werkelijkheid voelbaar maakt die we meestal liever diep wegstoppen.


Dimitri Verhulst, Kaddisj voor een kut, Atlas Contact Amsterdam, 2014, 158 p., € 16,99. ISBN 9789025443788. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan