Vertaald proza

Ahmet Hamdi Tanpinar: Het klokkengelijkzetinstituut

door Dirk Magerman

Hayri Irdal is een doodgewone man, of zoals hij zichzelf beschrijft: "de onbeduidendste en meest nutteloze mens die er bestaat". Op een dag ontmoet hij Halit Ayarci, "een waarlijk groot man, een geboren uitvinder, een genie". Halit Ayarci bedenkt een grootse instelling, het Klokkengelijkzetinstituut, waarvan Hayri Irdal de behoeder wordt. Deze ambitieuze onderneming stelt zich tot doel alle klokken in Istanbul gelijk te zetten. Het lijkt een nobele en zwaarwichtige taak. Door een inventief systeem van boetes voor klokken die niet precies gelijklopen, heeft het instituut nooit zorgen. Drie weken na de dood van Halit Ayarci besluit de zestigjarige Hayri Irdal zijn memoires op papier te zetten om vooral niets in de vergetelheid te laten wegzinken. De memoires dienen echter nog een tweede doel: zijn eigen inventiviteit en toewijding in de verf zetten door zijn levensgeschiedenis te vertellen. Hayri Irdal werd geboren in een huis vol klokken, maar zijn leven vangt volgens hem pas echt aan wanneer er een horloge op zijn hoofdkussen wordt gespeld. Het horloge overleeft later zijn exploratiedrang niet, maar voor het fijne werk aan de klokken is hij toch niet in de wieg gelegd. Hij heeft geen technische geest en is te onhandig. Noodgedwongen moet hij enkele onbetekenende en weinig lucratieve jobs aannemen, en het project van Halit Ayarci is bijgevolg een geschenk uit de hemel. Wie memoires schrijft, haalt herinneringen op, en dat is bij Hayri Irdal niet anders. Soms zijn ze te lang uitgesponnen en de familiegeschiedenissen domineren vaak het verhaal. Het duurt ook ruim 200 bladzijden eer de twee hoofdpersonages elkaar ontmoeten en het kernverhaal start. De vertaalster is erin geslaagd deze vijftig jaar oude roman te vertalen in een hedendaags proza, dat de klassieke Turkse vertelstijl recht doet. Vooral de licht sarcastische humor, die wordt ondersteund door een wat vormelijk aandoend taalgebruik en door subtiele overdrijvingen, maken het boek licht verteerbaar. De satire op de bureaucratie is een onderwerp dat wel vaker voorkomt in de literatuur uit het midden van de vorige eeuw. Tanpinar doorspekt de satire echter met vrij lichtvoetige bedenkingen over tijd en maatschappij, en hij omkadert alles met de fascinatie voor klokken. De roman verscheen oorspronkelijk als feuilleton en de auteur geldt in zijn vaderland als een van de boegbeelden van de moderne Turkse literatuur.

Ahmet Hamdi Tanpinar, Het klokkengelijkzetinstituut, Athenaeum-Polak en Van Gennep Amsterdam, 2009, 451 p., € 39,95. ISBN 9789025366988. Vert. van: Saatleri ayarlama enstitüsü door Van der Heijden, Hanneke

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2009

deze pagina printen of opslaan