Nederlands proza

Piet Meeuse: Oud nieuws

door Erik de Smedt

De zucht van de media naar nieuws zou er wel eens toe kunnen leiden dat alleen het nieuwe (en vluchtige) nog waardevol wordt gevonden. "Als je oog krijgt voor het onverslijtbare en ondoorgrondelijke dat steeds als een zalm tegen de watervallen van de tijd blijft opspringen", schrijft Piet Meeuse in deze essaybundel, "dan zie je iets dat zowel oeroud als springlevend is". De (kortere en langere essays) die hij in dit boek heeft bijeengebracht, buigen zich over voortbrengselen van de geest die niet meteen in de markt liggen: de 'Openbaring van Johannes', de Edda, J.G. Frazers standaardwerk over de mythe, De gouden tak (Contact, 1995), en het werk van buitenbeentjes in de literatuur als William Blake, Elias Canetti, de criticus Cornets de Groot en Harry Mulisch. Meeuse steekt zijn fascinatie voor een literatuur waarin de verbeelding een hoge vlucht neemt niet onder stoelen of banken. Tussen de regels blijkt ook zijn voorbehoud tegen hedendaagse literatuur waarin autobiografisch gepsychologiseer, kleinzielig realisme en stilistische schoonschrijverij geen plaats meer laten voor de magie van het vertellen. Voortbouwend op Mulisch schetst hij in 'De geest in de fles' (ingebed in een intellectueel cafégesprek) een ver terugreikende geschiedenis van het vertellen.
Volop polemisch is het stuk 'De metamorfose van Elckerlyc', waarin de auteur onderzoekt waarom de roman steeds autobiografischer wordt. Hij pleit voor het verhaal als een poging om het persoonlijke en het individuele te relativeren. Identiteit is volgens hem trouwens vooral iets om mee te spelen. Dat Meeuses belangstelling voor mythologie ook toepasbaar is op hedendaagse verschijnselen, blijkt uit stukken over het Wilde Westen, de Tour de France en de moderne verheerlijking van de kunstenaar. Het lange slotessay 'De bijl en het spinnenweb' verwerpt de ontcijferbaarheid van dromen en herstelt de vitale functie van de ongrijpbare droomervaring in eer. Van de drie essaybundels die Meeuse tot nu toe heeft gepubliceerd, is Oud nieuws de meest toegankelijke. De auteur schrijft met een aanstekelijk enthousiasme en weet elegant te putten uit zijn enorme en onmodieuze belezenheid. Literatuur en kunst vormen bij hem geen afgebakend reservaat, maar een goudmijn voor ruime antropologische inzichten. Sommige stukken lezen bijzonder vermakelijk, omdat hij de beschreven eigenaardigheden van bv. een literair personage ook in zijn eigen tekst laat opduiken: 'Gebakken lucht met speklapjes' analyseert Sancho Panza's goochelen met spreekwoorden en gezegden in een stuk dat er zelf bol van staat. Dat een deel van de essays eerder verschenen in kranten, is hier en daar te merken aan de iets té vlotte en voorspelbare formulering, die slecht past bij Meeuses verlangen tegen de stroom in te zwemmen.

Piet Meeuse, Oud nieuws, De Bezige Bij Amsterdam, 1999, 285 p., € 900. ISBN 9023438337

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 1999

deze pagina printen of opslaan