Nederlands proza

Pieter Wiegersma: Vriendschap in enveloppen

door Erik de Smedt

Nadat hij in Postbode van de hemel zijn ontmoetingen met kunstenaars uit de kring rond zijn vader Hendrik Wiegersma heeft gememoreerd en in Een kind ziet het dorp verteld heeft over zijn jeugd in het Noord-Brabantse Deurne, blikt Pieter Wiegersma (geb. 1920) in dit boek iets synthetischer terug op een aantal markante fases in zijn leven, verbonden met goede en slechte herinneringen. Het bestrijkt de tijd tussen 1920 en 1960. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een wat vergeten, maar thematisch passend Nederlands gedicht. De geborgenheid van het dorpsleven in een dorp in de Peel, de pedagogische verschrikking van de katholieke kostschool Rolduc, het verzet in de Tweede Wereldoorlog en zijn harde verblijf in de gevangenis van Breda en de omgang met een goede Duitser worden met flinke borstelstreken geschilderd. Wiegersma neemt geen blad voor de mond, is uitbundig in zijn enthousiasme en vernietigend in zijn woede.

Na de oorlog wordt hij samen met de dichter Jan Engelman, Antoon Coolen en zijn vader door de koningin voor de thee uitgenodigd op de Dam. In 1948 raakt hij bevriend met de Amerikaanse schrijver Leonard Huish, die twintig jaar lang in brieven en kaarten van zijn zwerftochten door de wereld bericht. Tijdens een reis door het Spanje van Franco raakt hij verwikkeld in een bizarre afrekening. Het is een verrukkelijk reisverhaal en tegelijk een hallucinant avontuur, dat herinnert aan het beste van Den Doolaard. In de jaren '50 ziet hij met de dichter Jan Engelman de kunstschatten van Italië -- een levendig reisverslag, waarin Godfried Bomans een potsierlijk figuur slaat. De wat verbrokkelde herinneringen aan kunstenaar Otto van Rees lijken een aanvulling op het eerste boek. Een verrassend slotakkoord vormt het verhaal van zijn ontmoeting met de schatrijke baron Etienne van Zuylen, die hem in de beau monde catapulteert en door wiens opdrachten hij zich als beeldend kunstenaar van monumentaal werk kan uitleven. De vriendschappelijke en luxueuze ontvangsten op kasteel De Haar staan haaks op de ontbering en de onderdrukking van de kostschool- en oorlogstijd. Zo vormen de verhalen van Wiegersma met hun afwisseling van zuurs en zoets en hun felle contrasten een monumentaal glasraam in woorden, het relaas van een man die zelfbewust en intens heeft geleefd, zich vaak druk heeft gemaakt, maar ook de wijsheid heeft gevonden om wat hij moest en mocht meemaken te relativeren. Vriendschap in enveloppen is zo levendig geschreven dat letters en papier verdwijnen.

Pieter Wiegersma, Vriendschap in enveloppen, In de Knipscheer Haarlem, 2000, 253 p., € 690. ISBN 9062654843

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2000

deze pagina printen of opslaan