Nederlands proza

H.C. Ten Berge: Ontluisd verleden

door Erik de Smedt

Wie ouder wordt, is meer geïntrigeerd door het verleden dan door de toekomst. M, het alter ego van H.C. ten Berge (in vroeger proza heette hij voluit Moortgat) keert terug naar Zeedorp (lees: Bergen aan Zee). Op bezoek bij Betty, een bejaarde vriendin, reconstrueert hij de levens van een aantal artistieke en/of kleurrijke figuren die er hebben verbleven. Het gaat er hem niet om het verleden te verheerlijken, al zou je dat door zijn knorrige cultuurkritische opmerkingen over het heden kunnen vermoeden. Vroeger was niét alles beter, maar het leven was wel minder gestroomlijnd, had meer diepgang. De tijdsomstandigheden -- de strijd tussen autoritarisme en democratie in het interbellum, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog -- plaatsten mensen voor verscheurende keuzes. M is gefascineerd door mannen die het met vallen en opstaan 'ver geschopt' hebben, zoals de zakenman Axel Rondeel en de avonturier Jean Lenglet (Edouard de Nève), ooit de man van de schrijfster Jean Rhys. Vooral echter voelt hij zich aangetrokken door het lot van mensen wier leven in de knop werd gebroken. Zo is er de jonge, begaafde Tilman Hovius, die in de ban raakt van de musicus-mysticus Verwoold van Zanegeest, in wie men Piet Mondriaans medestander Jakob van Domselaer kan herkennen. De novelle 'Naar lijfland' is een fragment gebleven reisverhaal van Tilman Hovius, een gebroken droom vol bittere spot. M citeert ook oude dagboeknotities en haalt herinneringen op aan de lectuur van de door hem zeer bewonderde Lawrence Durrell.

Herhaaldelijk wordt gereflecteerd over de verhouding tussen feit en fictie, met een pleidooi voor die laatste. De herinnering is immers onbetrouwbaar en vervormt de feiten. Vreemd is dat de meeste van deze verhalen desondanks sterk naar verbeeldingsloze non-fictie neigen. De geromanceerde elementen beperken zich vaak tot wat huis-, tuin- en keukengebeuren, in een dito stijl beschreven. Ten Berge is qua genre blijven aarzelen, waardoor de eerste vier novellen een mislukt mengsel van alles zijn geworden: memoires, cultuurkritiek, biografisch essay en liefdesroman. Veel wordt geëxpliciteerd, weinig gesuggereerd. Pas in het laatste verhaal uit de bundel toont Ten Berge hoeveel sterker hij schrijft wanneer hij geconcentreerd vertelt en zijn verbeelding niet laat afleiden door biografische realia (hier de diplomaat en schrijver F.C. Terborgh). Soms dient het onverwachte zich in een leven laat aan en wordt het nieuwe geluksgevoel ingehaald door de dood. "Folmer was gestorven zoals hij had geleefd: eigenzinnig, afgewend, door koppige trots onbereikbaar geworden". 'Folmer verdwijnt' is thematisch verwant met de bundel, maar staat er voor het overige los van.



H.C. Ten Berge, Ontluisd verleden, Athenaeum-Polak en Van Gennep Amsterdam, 2006, 178 p., € 14,95. ISBN 9025303277

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2006

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri