Nederlands proza

Piet Meeuse: Het lied van de ezelin

door Erik de Smedt

Wie slim is, recycleert. Volgens dit principe heeft Piet Meeuse, die de laatste jaren weer vooral als essayist actief was, zijn tweede bundel verhalen geschreven. De eerste, Schermutselingen en andere verhalen, verscheen in 1996 bij de Bezige Bij. Meeuse weet te veel van de wereldliteratuur en de cultuurgeschiedenis om niet te beseffen dat het vertellen van een origineel verhaal niet meer de kwadratuur van de cirkel is. Sommige auteurs nemen daarom hun toevlucht tot citeren en monteren, hij pakt het anders aan. Hij verzint gebeurtenissen in de marge van bekende verhalen. 'Een mooie voorstelling' toont bv. een spektakel in de Romeinse arena, waarbij de tovenaar Simon Magus concurreert met Jezus' discipel Petrus. Het verhaal borduurt voort op de kwestie hoe letterlijk je wonderen moet nemen. In 'Atlantische betrekkingen' houdt een oude hoogleraar op een congres een lezing over zijn ontdekking van het mythische Atlantis als een innerlijk en intiem gebeuren. De pointe waarmee het verhaal eindigt, werpt een nieuw licht op de titel. Tegelijk is hiermee een thema aangesneden dat als een rode draad door de bundel loopt: de beperktheid van taal en wetenschap tegenover de onuitputtelijk veelvormige werkelijkheid waar ze vat op willen krijgen. In het titelverhaal zegt de ezelin tegen Bileam: "jullie zijn slaven van de woorden die jullie spreken, blinde slaven! Want ze maken jullie blind en doof voor alles wat een andere taal spreekt: de taal van het vlees, de taal van stenen, bomen en struiken, de taal van de wolken en de zon, de taal van water en zand, van licht en hitte, van vuur en rook [...]. Oneindig veel talen spreekt de schepping, en jullie horen het niet."

Wie in dat besef schrijft, staat vrij tegenover de aanspraken van literatuur, mengt scherts, satire, ironie met diepere betekenis, en vindt de vrijheid terug van een kind dat speelt. 'Stoned' is een dialoog in de Amsterdamse onderwereld, grappig door de herkenbaarheid van de ongezouten taal en hallucinant door de dreiging van het woord. In 'Leefbaarheid' maakt de auctoriële verteller als de spreekwoordelijke onzichtbare vlieg samen met de lezer een reis door een kneuterig lokaal stukje Grutteveen, waar de slager ijvert voor meer parkeerplaatsen ook als de oudste dorpsbeuken moeten worden geveld. Een heerlijke Spielerei die de werkelijkheid even anders toont. Heel geslaagd is ook 'Het overhemdparadigma', een in cultureel supplement-stijl beschreven ontmoeting met de filosoof Sicco J. Deemstering, die zich in de bossen van Canada heeft teruggetrokken na het verschijnen van zijn ophefmakende boek over de onhoudbaarheid van het vragen stellen. Meeuse weeft hier en elders voortdurend taalgrapjes door zijn tekst, waarbij uitdrukkingen tegelijk letterlijk en figuurlijk worden genomen. Het tweede deel van de bundel bevat drie langere verhalen, telkens opgebouwd uit korte stukjes. 'De wereld volgens ing. Schneehammer' voert een fanaticus van het 'kloppende' getal ten tonele, die strijdt tegen het a peu près van de wereld. 'Legenden van Meester Bong' presenteert zich als een reeks oosterse wijsheidsverhalen, die veel weg hebben van de schijnbaar absurde en verbluffende zen-koans. Meeuse vertelt ze beknopt en puntig en laat ze in voetnoten vergezeld gaan van een geestige reeks pseudo-wetenschappelijke annotaties. "Hoe oud Meester Bong is geworden, is onbekend. Of hij ooit heeft geleefd, dan wel als een literaire creatie moet worden beschouwd, is een kwestie die ik hier niet kan behandelen. (Zie daarvoor: F.G.H. Diepenbrock, Master Bongs Toenails. Historical Evidence or Devotional Lore?, 2003.)" Een 'meneertjes'-verhaal op de lange baan ten slotte is 'Meneer Homan slaat op hol'. Ze herinneren aan Bertolt Brechts Geschichten vom Herrn Keuner, stekelige en dwarse eigentijdse parabels. De kritiek op cultuurverschijnselen ? zoals het "niet-zonder-kunnen" in de consumptieve samenleving en het teisterende autoalarm ? is niet van de lucht. Voeg daarbij dat meneer Homan aan acute gewichtloosheid lijdt, verslaafd is aan giraffen en weg is van een kei, en je weet dat dit verhaal garant staat voor leesplezier van de bovenste plank. Meeuse combineert in deze bundel literatuur met knipoogjes (intertekstuele en andere), metaliteratuur en het eenvoudig genietbare vertellen op meesterlijke wijze.

Piet Meeuse, Het lied van de ezelin, De Bezige Bij Amsterdam, 2007, 203 p., € 18,5. ISBN 9789023426844

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2007

deze pagina printen of opslaan