Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2016

Almudena Grandes: De drie bruiloften van Manolita

door Hugo Van Hoecke

De Spaanse burgeroorlog: een onwaarschijnlijk rauw binnenlands conflict met internationale vertakkingen dat ei zo na een eeuw geleden het land verscheurde. Tot vandaag blijft het in de perceptie echter ondergesneeuwd door de nog grotere rampspoed die erop volgde, die van De Tweede Wereldoorlog. Officieel duurde deze lokale oorlog van 1936 tot 1939, maar tot lang na de overwinning van dictator Franco, waardoor de openlijke vijandelijkheden een einde namen, volgden er nog talloze bloedige zuiveringen. Historici schatten dat in de nasleep van het gewapend conflict, dat zelf zo’n driehonderdduizend slachtoffers maakte, nog eens honderd- à tweehonderdduizend mensen werden omgebracht. Niemand weet precies hoeveel, noch hoe. Hoe dan ook, feit is dat de tweespalt die in de oorlog was gezaaid decennialang bleef doorwerken onder de Franco-dictatuur.   
Talloze vragen daaromtrent blijven onbeantwoord, er is dus ruimte voor invulling. Intussen kozen vele Spanjaarden ervoor om ‘hun pijn en angst in stilte te dragen’ of gewoon verder te leven ‘zonder nog meer leugens’. Maar zulke houding ligt moeilijker voor de hedendaagse generaties, die permanent signalen toegestuurd krijgen over de destijds beleefde gruwel waar zij weinig of geen weet van hebben. En dus gaan zij op zoek naar wat zich werkelijk heeft voorgedaan. Zo ook Almudena Grandes, nog een tiener toen de dictator in 1975 overleed. Haar vorige roman, Het ijzig hart (2010), bracht een aanzet tot onthulling. De drie bruiloften van Manolita, deels gebaseerd op ware feiten/personen en deels fictief, bespeelt het thema verder in al zijn lugubere facetten want, zoals een van Grandes’ (reële) personages stelt : ‘Het enige wat wij willen is dat dit bekend wordt’.  
 
Wie volstrekt niets afweet van hoe de kaarten lagen in het conflict is een initiatiemoment vooraf aan te bevelen. Want voor een goed begrip volstaat het niet om te weten dat de Franco-fascisten het opnamen tegen republikeinen. Zowel aan de ene als aan de andere zijde bewogen zich talloze facties zoals monarchisten, falangisten, anarchisten, communisten, socialisten, nationalisten. Een kort geschiedkundig overzicht kan dus helpen, maar dat moet u zelf bijeenzoeken. Wat de opgevoerde acteurs betreft: omdat Grandes geen tijd wil verspillen aan het ontrafelen van het kluwen aan personages heeft ze achteraan in het boek een lijst opgenomen met namen, roepnamen, functies en plaats in het verhaal, een indrukwekkend repertorium van 10 blz. lang. En dan staan die acteurs er nog niet eens allemáál in! Enkel om te zeggen dat u best een beetje voorbereid begint aan dit bijzonder uitgesponnen verhaal.  <br /> 
Het verhaal zelf wordt opgetrokken rond het meisje Manolita, een fictief personage dat in de ik-vorm wordt opgevoerd, 14 jaar oud als de vijandelijkheden aanvangen, 54 jaar wanneer de roman eindigt. Willens nillens wordt zij meegezogen in de passie en de politieke verdeeldheid kenmerkend voor de complexe omgeving waarin zij opgroeit. Alternerend met haar zoektocht naar een humaan overleven ‘waarbij liefde en trouw nog iets te betekenen hebben’ wordt een handvol andere figuren belicht, hoofdzakelijk vrouwen, die dan weer in de hij/zij-vorm worden opgevoerd. Nagenoeg elk hoofdstuk brengt een apart stukje levensverhaal, die vervolgens vakkundig in elkaar worden geschoven. Zoals Picasso het inferno van de oorlog schilderde in zijn Guernica, zo beschrijft Grandes in woord en verhaal wat de oorlog met mensen doet: hoe verraad opduikt naast zelfopoffering, moed naast lafheid, vreugde en liefde naast verdriet en haat. Ze poogt, in andere woorden, het lage maar ook het verhevene te onthullen dat verborgen bleef achter de voordeuren van de huizen. Voor haar volstaat het de onheilsperiode sec te beschrijven, erop vertrouwend dat een verhaal niet pamflettistisch hoeft te zijn, maar evengoed kracht en duidelijkheid kan putten uit zichzelf. Zo reveleert het verhaal dat geen enkele vorm van kleinmoedigheid, zelfs niet de dood, iets vermag tegen hardnekkige liefde. En laat dát nu precies het verzet geïnspireerd hebben van de antifranquistische vrouwen aan wie dit boek een eerbetoon wil zijn.  
 
Hoewel bijzonder knap opgebouwd en heel bevattelijk ‘in de korte ruimte’, erg vloeiend om lezen is deze roman zeker niet. Dat heeft zo zijn redenen. Enerzijds is het al een hele klus om uit het kluwen van personages de grote lijnen te volgen, en wordt de chronologie van hun belevenissen vaak - om niet te zeggen: altijd - omgedraaid. Anderzijds maakt de auteur op stilistisch vlak het voor de lezer niet bepaald eenvoudig: ze schuwt geen ellenlange zinnen (die overigens altijd in de juiste plooien vallen), en suggestieve overgangen zijn schering en inslag. Maar dat doet helemaal niets af aan de waardering die dient opgebracht voor haar bewonderenswaardige vermogen om de kleinste rafels in de menselijke gedragingen adequaat te benoemen en dankzij haar scherpe observatie de tragedie die daardoor werd opgeroepen tastbaar te maken.  
 
Afrondend kan men stellen: weliswaar heeft Spanje nooit een ‘waarheidscommissie’ gekend zoals in Zuid-Afrika, maar dit uitmuntende boek, ook al heeft het de romanvorm, draagt een flink stuk bij aan de onthulling van wat lang bleef toegedekt. Bovendien herstelt het de waarden in ere die een humane beschaving hoort te koesteren.  
 
Amsterdam : Signatuur 2015, 704 p. Vert. van: Las tres bodas de Manolita door Mia Buursma en Rikkie Degenaar. ISBN 9789056725259

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri