Vertaald proza

Kroniek van een gefrustreerde jeugd: * Gesprek met David Mitchell

door Kris van Zeghbroeck

Naar aanleiding van zijn vierde roman, Dertien, was David Mitchell begin juni 2006 in België. Zijn laatste werk is een biografisch geïnspireerde ontwikkelingsroman waarin Jason Taylor, stotteraar en dichter in spe, zijn weg zoekt door het mijnenveld van huiselijke beslommeringen en een vijandige schoolgemeenschap. Uiteindelijk vindt Jason steun en toeverlaat bij de bejaarde Eva Crommelynck: zij leert hem de werkelijkheid met taal te bezweren.

Van Zeghbroeck:
David Mitchell, je eerste drie romans waren succesvolle, op punt gestelde ‘rollercoasters’. Waarom ben je een totaal andere richting ingeslagen met Dertien?   
 
Mitchell: Ik heb drie ‘rollercoasters’ geschreven en tot mijn tevredenheid bewezen dat ik die manier van schrijven beheers. Maar nu wou ik een reeks miniaturen maken. Ik hou er niet van om mezelf te herhalen. Ik wil het soort schrijver worden dat ikzelf graag zou lezen. Als ik een nieuw boek van een lievelingsschrijver lees, ben ik teleurgesteld wanneer het te veel op zijn vorige boeken lijkt. Dat wil ik anderen niet aandoen.   
 
Van Zeghbroeck: Dit is het eerste boek waarin je biografische elementen gebruikt?   
 
Mitchell: Biografie-achtige elementen. Mijn stotteren, de omgeving waarin ik opgroeide, het dorp lijkt erg op dat van mijn jeugd, de tijdgeest, dezelfde leeftijd... De situatie thuis was heel wat gelukkiger dan wat in het boek beschreven wordt. Ik was succesvoller dan het hoofdpersonage Jason, dus ik kreeg het minder hard te verduren. De personages zijn uiteindelijk creaties van Frankenstein. Samengestelde figuren gebaseerd op individuen. Ik zou heel verrast zijn mocht iemand zich in een personage herkennen. Natuurlijk, sommige mensen zijn er per definitie van overtuigd dat je hen in je boek verwerkt hebt.  
 
Van Zeghbroeck: Hoe was het om op te groeien in een klein dorp in het Engeland van Thatcher, begin jaren ’80?   
 
Mitchell: Een beetje zoals in het boek. Het was niet cool om belezen te zijn, zelfs een beetje gevaarlijk. Allerlei vormen van racisme, vreemdelingenhaat en homofobie waren aan de orde, zoals beschreven in Dertien. Ik was een kind van de Koude Oorlog en maakte me zorgen over het einde van de wereld. Daar had ik vaak nachtmerries over. Ik was me zeer bewust van de hiërarchie in het dorp en gefrustreerd omdat ik als kind er niet aan kon ontsnappen. Het afschuwelijke aan het kind-zijn is de machteloosheid; je hebt geen controle over met wie je je leven deelt. Je ouders hebben verschrikkelijke vrienden die je dag komen inpalmen en je moet er bovendien vriendelijk tegen zijn. Je hebt niet de mogelijkheden om je leven aantrekkelijker te maken. Elke zondag naar de tergend langdradige kerkdienst, wat een kwart van je vrije tijd opslokte. Ik was een verstandige leerling, maar de school was middelmatig. Dat maakte dat ik goed genoeg presteerde om aan de eisen te voldoen, maar niet zo goed dat ik problemen kon krijgen met mijn medeleerlingen. Het is uitputtend als kind om zoveel maskers te moeten dragen en je taal en gedrag aan te passen afhankelijk van met wie je omgaat. Ik had niet genoeg moed om daartegen te rebelleren. Het was dan ook een hele bevrijding om volwassen te worden en je eigen weg te gaan. Mijn jeugd was frustrerend, maar daarin schuilt juist het verhaal. Het zou veel moeilijker zijn een roman te schrijven over een zonnige jeugd.  
 
Van Zeghbroeck: Eva Crommelynck, Jasons literaire mentor, is een personage uit je vorige boek, Wolkenatlas. Waarom net zij, en ben je van plan om op termijn nog andere personages door je oeuvre te laten ronddwalen?   
 
Mitchell: Ik plan het niet vooraf, maar wanneer er een vacature vrijkomt, plaats ik een advertentie voor mijn bestaande personages. Gewoon om te zien of iemand in aanmerking komt om de opening geloofwaardig in te vullen. En als ze de job willen, neem ik een interview af om vast te stellen of ze aan de eisen voldoen. Soms neem ik ze in dienst als werkloze acteurs. Wat Crommelynck betreft, ze heeft een ongelooflijke echtheid en een bestaansrecht die ze als geld opgespaard heeft in Wolkenatlas. En veertig jaar later versmelt haar echtheid met het nieuwe boek, om de lezer te overtuigen dat het dorp Black Swan Green een echt universum is. Dat is een praktische reden, maar ik doe het ook omdat het gewoon leuk is. Het zal zeker nog gebeuren, maar het is niet zo dat ik daarmee bewust een Mitchell-county creëer, waarin steeds dezelfde personages opdraven.  
 
Van Zeghbroeck: Schrijvers debuteren vaak met dit type van een biografische roman, waarom pas nu?   
 
Mitchell: Toen ik begon te schrijven, heb ik een paar pogingen gedaan om iets dergelijks op papier te krijgen, maar het was niet erg verdienstelijk. Pas toen ik halverwege de dertig was, raakte ik weer geïnteresseerd om mezelf in een roman te verwerken. Met drie gepubliceerde romans en de daarbij horende leerschool achter de kiezen, leek het weer een aantrekkelijk idee voor een goed boek.  
 
Van Zeghbroeck: Plan je nog autobiografische romans te schrijven?   
 
Mitchell: Nee, het blijft bij deze ene roman, ik heb niets meer te vertellen. Ik werk wel aan een serie van niet-biografische kortverhalen die zich in het heden afspelen en verteld worden door Jason. Over een tiental jaar hoop ik er genoeg te hebben om een bundel te publiceren. En het laatste verhaal zal gaan over Jason, verteld door zijn zoon, die intussen 13 is.   
 
David Mitchell: Dertien, Amsterdam : Querido 2006, 360 p. Vert. van: Black swan green door Arthur de Smet. ISBN 978902147439

Oorspronkelijk verschenen in De Leeswolf 2006 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri