Vertaald proza

Julian Barnes: Alsof het voorbij is

door Kris van Zeghbroeck

Julian Barnes heeft een ietwat problematische relatie met de Booker Prize. Samenvattend beschouwt hij de bekroning als een elitaire vorm van bingo, waarbij de juryleden zich als opgeblazen kikkers gedragen, terwijl ze zich wentelen in vijf minuten glorie. Hij werd eerder al genomineerd met zeer diverse romans als Flaubert’s Parrot, England, England, Arthur & George, en nu voor de vierde keer met The Sense of an Ending (vert. Alsof het voorbij is). Barnes was vooral blij dat hij met zijn uiteindelijke bekroning aan een postume Beryl Award ontsnapte, en liet de controverse rond de Booker Prize aan zich voorbijgaan door te stellen dat de meeste grote literaire werken ‘readable’ zijn. The sense of an ending is eigenlijk meer een novelle dan een roman: na Penelope Lively’s Moon Tiger (Booker 1987) kan Barnes bogen op de kortste bekroonde roman in de geschiedenis van de Booker. Maar dat doet niets af aan zijn prestatie. Het gaat hier om een zorgvuldig gepenseelde miniatuur, die dankzij zijn gelaagdheid, diepgravende thematiek en het stilistisch verfijnde proza steeds opnieuw gesavoureerd kan worden. Centraal staat Tony Webster, wiens middelmatige leven gekleurd wordt door de vriendenkring uit zijn jeugd, in het bijzonder zijn band met de filosofisch vroegrijpe Adrian Finn. Hun relatie komt onder spanning te staan als Finn Websters lastige ex-vriendin Veronica het hof maakt en wordt abrupt afgebroken als Adrian zelfmoord pleegt. Het boek is opgebouwd uit twee delen: het eerste belicht de jeugdige vriendschapsband, de doorstroming naar de universiteit en de eerste liefde, het tweede blikt terug op die tijd vanuit een rustige oude dag. Tony is intussen gehuwd, rustig gescheiden en heeft een getrouwde dochter. De motor achter het ophalen van herinneringen is het overlijden van Veronica’s moeder, die Tony een klein bedrag en het dagboek van Adrian nalaat. Aangezien Veronica het dagboek ingepikt heeft en mogelijk verbrand, moet Tony het hebben van speculatie en herinneringen om het verleden te achterhalen, Adrians zelfmoord te doorgronden en het raadsel te ontrafelen waarom Adrians dagboek in het bezit was van Veronica’s moeder. Hij knoopt weer contact aan met Veronica, maar het water blijft te diep tussen beiden. Centraal in dit geheel staat de onvolkomenheid van het geheugen, een thematiek die sterk aanknoopt bij Barnes’ memoires Niets te vrezen. Daarin stelt Barnes dat hij doorgaans zijn herinneringen vertrouwt (of zich erdoor laat misleiden), terwijl zijn broer, een eminente filosoof, juist stelt dat herinneringen zo vaak verkeerd zijn dat ze aan onafhankelijke verificatie moeten worden onderworpen. In zekere zin is deze verhouding een reflectie van de verhouding tussen Tony en (de latere filosofiestudent) Adrian voor wat hun visie op de herinnering en de geschiedenis betreft. Voor Adrian is ‘geschiedenis de zekerheid die ontstaat op het punt waarop de gebreken van de herinnering en de onvolkomenheden van de documentatie samenkomen.’ Terwijl in Tony’s gemakzuchtiger levensvisie de ‘geschiedenis niet de leugen van de overwinnaars [is.] Ze is meer de herinnering van de overlevenden, van wie de meesten overwinnaars noch overwonnenen zijn.’ In zekere zin wordt daardoor Adrians visie op de werkelijkheid (en op een cryptisch fragment na zijn dagboek) van de kaart geveegd, aangezien hij zich door (weliswaar filosofisch onderbouwde) zelfmoord te plegen aan de geschiedenis ontrokken heeft. Aanknopend bij Niets te vrezen, tracht Barnes binnen de fictionele grenzen van Alsof het voorbij is niet enkel naar de herinnering te peilen, maar ook naar wat vergeten is, op zich een onmogelijke opgave. Het onverwachte einde dat Adrian van zijn voetstuk stoot, lijkt de banaliteit van het leven te benadrukken, los van alle filosofische bespiegelingen.

Bekroond met de Booker Prize 2011 en de Europese Literatuurprijs 2012. Deze laatste werd tevens toegekend aan de vertaler Ronald Vlek.

Julian Barnes, Alsof het voorbij is, Atlas Amsterdam, 2011, 158 p., € 19,95. ISBN 9789045019659. Vert. van: The sense of an ending door Ronald Vlek. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2011

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri