Vertaald proza

Zadie Smith: White teeth

door Kris van Zeghbroeck

In 1997 wist de 21-jarige Zadie Smith (geb. 1975) -- op basis van een kortverhaal in de Oxford and Cambridge anthology en een deel van een nieuw manuscript -- een contract los te weken voor twee romans, ter waarde van een kwart miljoen pond. Prompt sprongen de media er van alle kanten op. Alweer een nieuwe hype die op een sisser uitloopt? Nee, deze keer krijgen we waar voor ons geld. Smiths pas verschenen debuut, White teeth, wordt overal binnengehaald als een van de beste debuten van de laatste jaren. En voor de twijfelaars wordt met een Salman Rushdie-citaat gezwaaid: "An astonishingly assured début, funny and serious [...] it has bite". Zadie Smith is geboren in Londen, maar komt uit een gemengd huwelijk: vader Engels, moeder Jamaïcaans, intussen gescheiden. Het mag dan ook niet verwonderen dat hier de multiraciale Britse stadscultuur opgevoerd wordt. Het boek opent met de zelfmoordpoging van de archetypische Engelsman Alfred Archibald Jones. Na een mislukt huwelijk met een Italiaanse, probeert hij zich in zijn wagen te vergassen, maar wordt ervan weerhouden door Mo Hussein-Ishmael, een islamitische slager: "Do you hear that mister? We're not licensed for suicides around here. This place halal. Kosher, understand? If you're going to die round here, my friend, I'm afraid you've got to be thoroughly bled first." Meteen is de toon van het boek gezet. Het onderwerp mag dan geenszins lichtvoetig zijn, met de ironische benadering van haar karakters weet Smith ze levendiger te maken, zij het ten koste van een zekere afstandelijkheid. Terug op het pad des levens, huwt Archie binnen de kortste keren met een Jamaïcaanse van half zijn leeftijd en begint een gezin met een dochtertje. Zijn oorlogsvriend Samed Iqbal, die van Bangladesj naar Groot-Brittannië emigreerde, heeft een tweeling. Het wel en wee van de beide families vormt het kader voor een exploratie van de Britse migrantencultuur binnen een neerwaartse spiraal van traditie en religie, waarbij historische gebeurtenissen -- zoals de boekverbranding van de Satanic verses van Rushdie in Bradford -- ingebed worden. Onvoorspelbare wendingen liggen in het verschiet, waarbij traditie tot verregaande assimilatie kan leiden en losbandigheid tot religie. Reken daarbij een doorgedreven metaforiek zoals dat van de 'shit', de stront, het smerige bezinksel van de geschiedenis waar je keer op keer met je neus op gedrukt wordt: "Race. Land. Ownership. Faith. Theft. Blood. And more blood. And more." Het resultaat is een smeltkroes van verrassende literaire verrijking, een ruw talent dat tot de top van de (zwart-)Britse literatuur kan uitgroeien.

Zadie Smith, White teeth, Hamilton London, 2000, 461 p., € 950. ISBN 024113997X

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2000

deze pagina printen of opslaan