Poëzie
BOEKEN NR. 4, FEBRUARI 2016
Stefan Hertmans: Een beeld van jou. Gedichten over de liefde
door Dirk De Geest
Stefan Hertmans is de jongste jaren helemaal in. Dat blijkt
niet enkel uit het enorme succes van zijn roman Oorlog en terpentijn, maar ook uit de belangstelling voor zijn
overige werk. Recent verschenen – terecht – enkele herdrukken van romans en
essays, en zopas heeft de dichter Hertmans zich opnieuw laten gelden. Naast het
kleine, maar mooie geschenk voor de Poëzieweek achtte de dichter het ogenblik
geschikt om een beperkte bloemlezing uit zijn poëtische oeuvre samen te
stellen. Het werd in zekere zin een gelegenheidsuitgave, net voor Valentijn,
met uitsluitend liefdesgedichten.
Helemaal representatief kan men deze keuze dus niet
noemen. Vooral het vroegere werk van Hertmans liet zich kennen als compact, met
veel aandacht voor beelden en een gedrongen zegging. Gaandeweg werden de
gedichten echter toegankelijker in een dubbel opzicht: meer open qua
taalgebruik en stijl, maar ook opener naar de wereld toe. De dichter bood zijn
lezers een kijk op zijn leven en zijn opvattingen, zonder echter in
belijdenislyriek of anekdotiek te vervallen. Het eindpunt van die evolutie, die
zichtbaar werd in de jongste bundels, is hier terug te vinden.
Een beeld van jou
bundelt een aantal liefdesgedichten, voor een aanzienlijk deel afkomstig uit
bundels als Verwensingen en Kaneelvingers. De verzen kunnen
anekdotisch gelezen worden, als een reeks lyrische liefdesverklaringen, maar in
dat opzicht zijn ze niet altijd even voor de hand liggend: ‘it’s complicated’,
zoals dat in de termen van de facebookgeneratie heet. Liefde blijkt een
uitermate complexe en vaak paradoxale ervaring, die zich allerminst in woorden
laat vastleggen. Dat heeft ook te maken met de onbereikbaarheid van de ander,
die slechts in beelden kan worden gevat en daardoor altijd wordt gereduceerd
tot een bepaalde voorstelling. De titel van deze bloemlezing wijst ook daarop.
Het dichterlijke ik is al evenmin een vanzelfsprekend gegeven, ook niet te
reduceren tot een of ander (zelf)beeld. Daardoor krijgt de liefde in deze
gedichten iets van een vloeibaar gegeven, telkens weer op andere manieren tot
uiting gebracht. Ambivalenties en zelfs antigevoelens maken van die beleving
deel uit.
Formeel zijn de gedichten veel
beter leesbaar dan vaak wordt aangenomen. Hertmans heeft de naam een moeilijk
dichter te zijn, iemand die veel citeert uit de wereldliteratuur en uit de
filosofie. Dat mag wel waar zijn – ook in deze bundel vallen voor wie dat wil her
en der echo’s te rapen --, maar dat neemt niet weg dat de dichter enorm
krachtig met de taal omspringt. Zijn gedichten staan er, ook zonder dat
intertekstuele spel. Hertmans is meesterlijk in het gebruik van beelden en
enjambementen, waardoor de tekst extra aan raffinement wint. Een beeld van jou
is uiteraard tendentieus (want beperkt in zijn selectie), maar het boek zal
ongetwijfeld heel wat lezers op het spoor brengen van een waardevol, en nog
steeds sterk onderschat dichter. Een Valentijngeschenk wordt in die zin ook een
geschenk voor lange tijd.
Amsterdam : De Bezige Bij 2016, 106 p. ISBN 9789023497370
deze pagina printen of opslaan