Vertaald proza

BOEKEN NR. 6, APRIL 2016

Literaire laatbloeier: Het overrompelende proza van Nell Zink

door Kris van Zeghbroeck

Aan het groeiende lijstje van laatbloeiers in de literatuur (denk bijvoorbeeld aan de recent overleden Anita Brookner (1928-2016)) kunnen we nu ook de Amerikaanse schrijfster Nell Zink (°1964) toevoegen, die als vertaler voor Zeitenspiegel Reportagen woont en werkt in Duitsland. Geboren in Californië en getogen op het platteland van Virginia kwam ze via omzwervingen en twee afgebroken huwelijken in Philadelphia en Tel Aviv terecht om uiteindelijk in het voor haar seksueel, literair en intellectueel bevrijdende Duitsland neer te strijken. Ze woont nu in Bad Belzig, op pendelafstand van Berlijn. In de jaren negentig was ze de motor achter een bescheiden fan zine (fotokopiemagazine met beperkte oplage), Animal Review, waarin bijdragen en interviews verschenen over punkmuzikanten en hun huisdieren. Voorafgaand aan haar job als vertaler werkte ze in de bouw, horeca en als secretaresse onder het motto: ‘There's never a market for true art, so my main concern was always to have a job that didn’t require me to write or think.’  
 
Maar uiteindelijke schreef ze nog voor haar debuut al vijftien jaar fictie voor haar penvriend, de Israëlische postmodernist Avner Shats. Eén van die fun projecten, waarin ze werk van hem fictief vertaalde uit het Hebreeuws, een taal die ze nauwelijks machtig is, resulteerde in de ongepubliceerde in 1998 voltooide roman Sailing Towards the Sunset by Avner Shats (de titel verwijst naar de in 1997 gepubliceerde roman van Shats). Een brief van haar, waarin het werk van de Duitse ornitoloog Martin Schneider-Jacoby (1956-2012) gepromoot werd, bracht haar in contact met de Amerikaanse schrijver Jonathan Franzen. Beide begonnen te corresponderen en om Franzens ongeloof over het feit dat ze nog niets gepubliceerd had de kop in te drukken, begon ze voor hem nieuw werk te schrijven:
 
‘I was so tired of Franzen saying that I should take myself seriously as a writer and I wanted to make very clear that there's a very clear distinction between taking your career seriously and taking your writing seriously. So I wrote the first part of a new novel, called The Wallcreeper, in just four days to show him that I knew what I was doing as a writer.’
 
Begin 2012 stuurde Zink al haar manuscripten naar Franzen, die tevergeefs haar roman over de roman van Avner Shats trachtte te verkopen. Maar in 2014 verscheen uiteindelijk Zinks voorlopige debuutroman The wallcreeper (vert. De rotskruiper), naar verluidt neergepend in drie weken, bij de kleine onafhankelijke uitgeverij Dorothy, die enkel boeken uitgeeft met vrouwelijke hoofdpersonages. De vergoeding was minimaal, maar het boek haalde de New York Times lijst van ‘100 notable books of 2014’. Het sprookje werd voltrokken dankzij de literaire agent van Franzen, die Zinks volgende roman Mislaid (2015 - vert. Misplaatst) voor £ 130.000 verkocht aan HarperCollins.  
 
Op korte tijd staat een nieuwe spraakmakende auteur op de planken wiens werk volgens Franzen: ‘insistently raises the possibility that the world is larger and stranger than the world you think you know’. Het leven en werk van Zink lijkt volgens The Guardian-interviewer Hannah Ellis-Petersen (25.01.2015) doortrokken van een duizelingwekkende levenslust, die haar publiek met een in verhouding saai en eendimensioneel levensgevoel achterlaat. Om dat gevoel nog wat aan te sterken, kreeg ze nog geen week na het interview een naaktfoto van Zink gemaild, waarin ze artistiek naast de piano poseerde.
 
Uitgeverij Ambo/Anthos introduceert Nell Zink op de Nederlandstalige markt met twee mooi vormgegegven hardcovers. Eind oktober 2015 verscheen De rotskruiper en nog geen vier maanden larter ligt ook Misplaatst bij ons in de rekken. De rotskruiper zet vanaf de eerste zin de toon: ‘Ik keek net op de kaart toen Stephen ineens uitweek, tegen de rotswand aan reed en de miskraam in gang zette’. En we zijn vertrokken voor zo’n 170 wervelende pagina’s zonder enige vorm van hoofdstukindeling. De stuurloze Tiffany is getrouwd met Stephen, een vogelenthousiast die na de crash meer aandacht heeft voor de aangereden vogel dan voor haar. Zonder enig doel in het leven liet ze zich overrompelen door een wetenschapper bij het Amerikaans farmaceutisch bedrijf waar ze werkt. Ze trouwen al na drie weken, zij stopt met werken (eigenlijk de reden waarom ze überhaupt met hem trouwt) en volgt hem wanneer hij overgeplaatst wordt naar Europa, eerst naar Zwitserland en later naar Duitsland. Er is weinig liefde verloren in een huwelijk dat gestuurd wordt door buitenechtelijke affaires, ornitologoie, ecologisch activisme en zelfs ecoterrorisme. Uiteindelijk is het wachten op een totale breuk: Stephen verdrinkt jammerlijk in een ‘zinkgat’ zodat een herboren Tiffanny haar leven zelfdenkend op de sporen kan zetten in plaats van ‘als een hulpbron ter exploitatie’ door het leven te gaan.

Met Misplaatst brengt Zink een gestructureerder relaas in elf hoofdstukken, dat teruggrijpt naar haar roots in de Amerikaanse staat Virginia. De roman draait rond de onwaarschijnlijke relatie tussen de lesbische eerstejaarsstudente Peggy Vaillaincourt, die verliefd wordt op de homoseksuele professor Lee Fleming, een dichter uit een vooraanstaande familie. Hun huwelijk met twee kinderen houdt uiteindelijk tien jaar stand, maar verzuurt. Wanneer Lee dreigt om Peggy in een gesticht te steken, neemt ze de benen met haar driejarige dochtertje Mireille. Haar zoon Byrdie van negen blijft verweesd achter bij zijn vader. Het lijkt wel een segregatie van gender, maar om het helemaal te gek te maken, nemen Peggy/Meg en Mireille/Karen een Afro-Amerikaanse identiteit aan om onder te duiken. Niet meteen het typische uitgangspunt van een Zuiderse familiegeschiedenis, maar binnen deze artificiële context van misplaatste personages verweeft Zink haar herinneringen aan hoe het was om op te groeien in het Virginia van de jaren zestig na de afschaffing de rassensegregatie. Wanneer de opgegroeide Karen met een beurs naar de universiteit mag, loopt ze daar haar oudere broer tegen het lijf. Het hoeft geen betoog dat Nell Zink in haar werk voor het nodige vuurwerk zorgt. Ze wordt gemarket als een schrijver die geen taboe uit de weg gaat en de wereld van haar lezers op z’n kop zet.  
 
Nell Zink: De rotskruiper, Amsterdam : Ambo/Anthos 2015, 173 p. Vert. van: The wallcreeper door Gerda Baardman. ISBN 9789026332203 
 
Nell Zink: Misplaatst, Amsterdam : Ambo/Anthos 2016, 295 p. Vert. van: Mislaid door Gerda Baardman.ISBN 9789026333774

deze pagina printen of opslaan