Vertaald proza

BOEKEN NR. 14, DECEMBER 2016

Vivian Gornick: Verstrengeld

door Katja Feremans

De Amerikaanse schrijfster Vivian Gornick (1935) scherpte haar pen in de jaren zestig en zeventig aan het opkomende feminisme voor het New Yorkse magazine The Village Voice. Later volgden artikelen en columns voor het progressieve weekblad The Nation. Ze bracht meerde boeken uit en publiceert tot op vandaag literaire kritieken en essays.
 
In Verstrengeld heeft ze haar relatie met haar moeder onder de loep genomen. Vivian Gornick is achtenveertig tegen het einde van deze memoires, haar moeder tachtig. Zelf vat ze hun band zo samen:
 
‘Mijn relatie met mijn moeder is niet goed en met het klimmen der jaren lijkt die vaak slechter te worden. Onze omgang is een smal vaarwater waarin we vastzitten, intens en dwingend. Jarenlang kan er een zekere vermoeidheid, of mildheid tussen ons zijn. Dan steekt plots de woede de kop weer op, witheet en ondubbelzinnig, en eist zo’n aandacht dat het bijna erotisch is’.
 
Toch wandelen ze geregeld samen door New York en praten dan over vroeger en nu. Vroeger draait vooral rond de huurkazerne in de Bronx, waar de schrijfster te midden van andere joodse gezinnen opgroeide. Als kind luisterde ze geboeid naar haar moeders doorlopende commentaar op het reilen en zeilen buiten hun keukenraam, want het straatleven leek rijker als ze het menselijke verkeer kreeg uitgelegd. Ze was dertien, toen haar vader aan een hartaanval overleed. Haar moeder stortte niet alleen in, ze trok ook alle aanspraak op verdriet naar zich toe. Moeder en dochter waren van dan af op elkaar aangewezen - Vivian Gornicks zes jaar oudere broer komt maar zelden in beeld. Maar al waren ze getroffen door dezelfde ramp, ze vonden geen troost bij elkaar.
  <br /> Gelukkig was er nog Nettie, hun sensuele buurvrouw. Vivian Gornick zocht graag het gezelschap op van deze roodharige femme fatale, die in niets leek op de plichtsgetrouwe vrouwen uit de buurt. Nettie leidde haar af van haar moeders aanhoudende onwil om in te zien dat haar somberte een verwijt inhield voor de mensen om haar heen: ‘Jij? zei elke ontstemde zucht in feite, jij bent niet de juiste. Jij kunt geen troost, plezier, verlichting bieden’. In die veroordeling zit de bottomline van Verstrengeld vervat: in het leven staan we uiteindelijk alleen.
 
Met dit boek uit 1987 sloeg Vivian Gornick een pad in dat ze zou blijven volgen: snippers persoonlijke ervaring zo vormgeven dat er een diepere betekenis, een tijdloze kern, vrijkomt. De schrijfster windt geen doekjes om de pijnpunten in de verstandhouding met haar moeder. Ze noemt de dingen bij hun naam, ook wanneer ze het heeft over haar studietijd, haar gestrande huwelijk, haar jarenlange affaire met een getrouwde man en over hoe moeizaam het schrijven vaak is. Toch spreekt uit deze memoires ook veel mededogen. Verstrengeld mag dan gebaseerd zijn op waargebeurde feiten, het leest door de compositie en de dialogen als fictie. Het lyrische voorwoord van de Amerikaanse auteur Jonathan Lethem is de perfecte appetizer.
 
Amsterdam : Nijgh & Van Ditmar 2016, 237 p Vert. van Fierce attachments : a memoir door Caroline Meijer. Eerder verschenen onder de titel : Een hechte band: herinneringen van een vrouw. ISBN 9789038802169. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan