Vertaald proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2023

Het landschap als een spiegel: De allegorische microfictie van Cynan Jones

door Kris Van Zeghbroeck

Cynan Jones (1975) is een Engelstalige, Welshe auteur geboren en getogen nabij het kustplaatsje Aberaeron in het graafschap Ceredignion (Wales). Hij woont er en werkte onder meer als interim leerkracht, copywriter en wijnhandelaar om in zijn onderhoud te voorzien, tot hij full time van zijn pen kon leven. Op zijn 22ste beloofde hij zichzelf om op zijn 28ste twee jaar uit te trekken om zijn schrijversloopbaan op de sporen te zetten.

Zijn eerste roman, The Long Dry (vert. De lange droogte), verscheen in 2006 en werd bekroond met de Betty Trask Award voor debuutromans van schrijvers jonger dan 35. De genialiteit van zijn proza werd al snel opgepikt in Groot-Brittannië, Frankrijk en Italië; maar de brede publieke doorbraak bleef achterwege. Wel werd hij op basis van dat werk in 2008 geselecteerd voor het Italiaanse project Scritture Giovani dat jonge Europese schrijvers (waaronder, gespreid over een aantal jaren, een rist Welshe auteurs) promootte.

Dat maakt dat het nog ongepubliceerde Out onto the Water in 2010 in een Italiaanse vertaling verscheen als Le Cose Che Non Vogliamo Più (‘Things We Don’t Want Anymore’). Dit boek over een vuilniswagen-team en onze afvalmaatschappij was te Europees van inslag voor de Britse markt. Jones heeft sindsdien wel stukken van de roman gerecycleerd in een aantal kortverhalen als ‘Aberarth’ en ‘I’d Like a Slice of That’. Het Italiaanse project en de publicatie van de roman Everything I Found on the Beach (2011, Alles wat ik vond op het strand) effenden het pad voor het project New Stories from the Mabinogion van uitgeverij Seren. Jones schreef met Bird, Blood, Snow (2012) een hervertelling van een van de Keltische mythen uit het middeleeuws manuscript Mabinogion.

De echte doorbraak kwam er echter met The Dig (2014, vert. De burcht), bekroond met de Wales Book of the Year Fiction Prize. Na de publicatie van een hoofdstuk 'in progress' uit The Dig in Granta Magazine (2012) werd het werk van Jones uitgegeven en herdrukt bij uitgeverij Granta met de iconische coverillustraties van Jenny Grigg.

Dat effende de weg voor Amerikaanse uitgaven en een resem vertalingen waaronder die in het Nederlands bij uitgeverij Koppernik. Sindsdien volgden de romans Cove (2016, vert. Inham) en Stillicide (2019, vert. De wetten van water) met tussendoor de gelegenheidsuitgave 3 Tales (2019, vert. 3 sprookjes).

Jones ziet het niet haalbaar om alleen van zijn romans te leven, ook omdat dan de druk om te publiceren de kwaliteit sterk kan beïnvloeden. Intussen is hij ook actief als docent creative writing en scenarist. Zo schreef hij een aflevering voor de Welshe detectivereeks Hinterland (serie 3, aflevering 2), uitgezonden op Canvas.



Cynan bestempelt zelf zijn poëtische werkstukjes, die in lengte variëren van een honderd- tot een tweehonderdtal bladzijden, als korte romans of microfictie. Daarbij speelt de geografische plaats van zijn geboortestreek een bepalende rol omdat hij in de eerste plaats gebruikmaakt van het landschap, van ‘physical and natural allegories’ om de innerlijke gemoedstoestand van zijn personages te beschrijven:

‘I think the allegory comes first, if that makes sense, in that I want to write about certain human situations, dilemmas, challenges, situations people find themselves in. And I try to do that by linking it with a natural allegory, or something that goes on around me in the natural world, in the environment that I grew up in’. (vol1brooklyn.com)

Door gebruik te maken van allegorieën die de ‘condition humain’ weerspiegelen in plaats van zijn personages rechtstreeks door psychologie en verhaalstructuur uit te diepen, vertrouwt Jones erop dat zijn lezers intuïtief de gevoelswereld van de personages aanvoelen:

‘The story is god. The story itself will demand what approach is taken to tell it, and if you try to ignore that it will throw a tantrum. So! In the case of a short novel – my preferred form – implication is key. There’s no time to go off on tangents, or spend chapters filling in backstory – everything has to be delivered economically, placing great trust in the reader to make connections, fill in blanks, and understand emotional repercussion instinctively. Those restrictions make a real demand on the writing that I think helps deliver a tension and engagement into the story’. (onlinewritingtips.com)

Globaal genomen is de natuur en het cultuurlandschap van West-Wales een terugkerend hoofdpersonage van Jones’ romans. Gedurende eeuwen hebben mensen in precair evenwicht met hun woeste omgeving een bestaan opgebouwd. Het zware werk en de menselijke beslommeringen vinden hun reflectie in het omliggende landschap (land, kust en zee) dat hun identiteit bepaalt, dat hen maakt tot wat ze zijn. Het landschap fungeert als een (allegorische) spiegel. Jones beoefent een originele en vernieuwend-poëtische vorm van nature writing. Het landschap is alom tegenwoordig en vormt met zijn fauna en flora, met zijn kleuren, texturen en geuren, een onweerstaanbare aantrekkingskracht.



In De lange droogte (The Long Dry) volgen we boer Gareth wiens eeuwenoude boerderij op zijn retour is. Een doodgeboren kalf en een vermiste drachtige koe sturen hem op een queeste in het landschap en een reflectie op zijn eigen leven en dat van zijn vrouw, die gebukt gaat onder een aantal miskramen. Centraal staat het emotionele isolement van twee mensen die samen een boerderij runnen, de traditie moeten loslaten door nieuwe evoluties, maar toch tijdloos de schoonheid en de mededogenloosheid van het landschap moeten ondergaan.

Wat de zee neemt en teruggeeft, aangespoeld op de kust in Everything I Found on the Beach (Alles wat ik vond op het strand), verbindt uiteindelijk drie personages: de Welshe visser, de Poolse arbeider en de Ierse fikser, alle gefocust om zich te verbeteren en risico’s te nemen om hun doel te bereiken. Een gegrepen kans zet een fatale reeks van gebeurtenissen in gang. Jones maakt gebruik van thrillerelementen in een narratieve exploratie van moraliteit met oog voor betekenisvolle details. De strijd van de gewone man om zijn lot te verbeteren is echter gedoemd om te mislukken.

Met Bird, Blood, Snow schreef Jones in opdracht een hedendaagse bewerking van Peredur, een van de verhalen uit het middeleeuwse manuscript Mabinogion. Die queeste toont opvallende invloeden van Chrétien de Troyes’ Parsival, maar zonder de sterke literaire uitwerking ervan. Jones’ satirische projectie van de Arthuriaanse wereld binnen een gewelddadige woonblokkenbuurt, reflecteert bewust het fragmentaire karakter van het origineel. De achterin opgenomen synopsis van Peredur en het nawoord zijn dan ook essentieel voor de lectuur.

De recentere romans De burcht (The Dig) en Inham (Cove) sluiten weer sterker aan bij het Welshe landschap en de omliggende natuur van Cynan Jones’ debuut The Long Dry. Met de gewelddadige wereld van illegale dassenjachten en -gevechten in De burcht raakt Jones een gevoelige snaar. Zijn gebruik van geweld, als vorm van catharsis voor een rurale gemeenschap, wordt vergeleken met werk van Ernest Hemingway en Cormac McCarthy.

Boer Daniel, die rouwt om de dood van zijn vrouw, brengt tijdens de lammertijd moeizaam nieuw leven op de wereld, terwijl verborgen in het duistere landschap een dassenknuppelaar dood en vernieling zaait. Twee eenzame figuren die elk op hun manier overleven, gaan met elkaar de confrontatie aan.

Microfictie is Jones’ handelsmerk, maar sommige werken als The Long Dry en Inham strippen het taalgebruik volledig terug tot de kern. Enkel de essentie blijft over in Inham, woorden die onderhuids een eigen leven leiden en paradoxaal genoeg de horizon juist verbreden.



De zee strekt zich eindeloos uit, als een door de bliksem getroffen kajakker verweesd de elementen trotseert. Uitgevaren met de as van zijn overleden vader, gaat hij, ondanks zijn verwondingen, instinctief het gevecht aan met de natuur om terug te keren naar de vrouw die op hem wacht. Het veertje van een winterkoning is zijn kompas. Gedistilleerd poëtisch proza.

Stillicide (De wetten van water) heet de nieuwste roman van Cynan Jones, wat aan het begin van het boek gedefinieerd wordt als ‘Een doorlopend druipen van water’ of ‘Een recht of plicht met betrekking tot het verzamelen van water van of naar een aangrenzend terrein’. Water staat centraal in twaalf afzonderlijk lees-/luisterverhalen die samen een geheel vormen naarmate de lectuur binnendruppelt. Via korte paragrafen van een, twee of meer lijnen vloeit de perceptie naar de lezer.

Water is een schaars goed in de nabije toekomst van Jones’ wereld. Een stad wordt door watertreinen bevoorraad, die voortdurend beveiligd moeten worden tegen roof en sabotage. De idee om een enorme ijsberg naar de stad te slepen en in een ijsdok aan te meren, wint aan populariteit bij technici, maar stuit op verzet bij de bevolking als steeds meer mensen voor de bouw van het ijsdok uit hun huizen verdreven worden.

De groeiende interactie tussen personages, gedreven door overlevingsdrang, door liefde en verdriet in een verontrustende toekomstwereld, verbindt de verhalen. Cycli van extreme overstroming en droogte zetten de thematiek van klimaatsverandering in de verf. Oorspronkelijk geschreven voor de radio (BBC 4) werden de teksten door het eenmalige beluisteren van het medium beïnvloed. Maar in essentie blijft Jones’ microfictie mysterieus ongrijpbaar, als water dat door de vingers vloeit.

Cynan Jones: Alles wat ik vond op het strand, Koppernik, 2023, 131 p. ISBN 9789083262147. Vertaling van Everything I Found on the Beach door Manon Smits. Distributie De Wolken

Cynan Jones: De wetten van water, Koppernik, 2019, 188 p. ISBN 9789492313805. Vertaling van Stillicide door Jona Hoek. Distributie De Wolken
Cynan Jones, Rohan Daniel Eason (ill.): 3 sprookjes, Koppernik, 2019, 43 p. : ill. ISBN 9789492313737. Vertaling van 3 Tales door Jona Hoek. Distributie De Wolken

Cynan Jones: De burcht, Koppernik, 2015, 158 p. ISBN 9789492313010. Vert. van The Dig door Jona Hoek. Distributie De Wolken
Cynan Jones: Inham, Koppernik, 2016, 103 p. ISBN 9789492313164. Vert. van Cove door Jona Hoek. Distributie De Wolken
Cynan Jones: De lange droogte, Koppernik, 2018, 133 p. ISBN 9789492313430. Vert. van The Long Dry door Jona Hoek. Distributie De Wolken

Cynan Jones: The Long Dry, Granta London, 2014, 106 p. ISBN 9781783780402
Cynan Jones: Everything I Found on the Beach, Granta London, 2014, 222 p. ISBN 9781783780426
Cynan Jones: Bird, Blood, Snow, Seren Bridgend, 2012, 195 p. ISBN 9781854115898
Cynan Jones: The Dig, Granta London, 2014, 159 p. ISBN 9781847088802
Cynan Jones: Cove, Granta London, 2016, 99 p. ISBN 9781847088819





deze pagina printen of opslaan