Dagestan
is een complexe regio, en dat is een understatement van jewelste. De autonome
Russische republiek, die grenst aan Tsetsjenië, de Kaspische Zee, Azerbaijan en
Georgië, bestaat uit dertig volkeren en is dus een lappendeken van vele
minderheden. Veel van deze minderheden hebben een Islamitische achtergrond,
allen hebben ze een Sovjetverleden. Dat is geen evident recept voor een
rimpelloze samenleving, maar goed, waar een wil is, is een weg. Het feit dat de inwoners niet alleen divers, maar ook
uitbundig zijn in hun tradities en gebruiken, schept ergens ook een band.
Tot Rusland besluit een muur rond de republiek te bouwen en het
bandeloze Dagestan te isoleren. Er ontstaat chaos en getouwtrek, extremisme
steekt de kop op in de wedloop om macht en invloed. Terwijl het land stilaan
uiteenvalt, proberen haar kleurrijke bewoners zich staande te houden en er het
beste van te maken.
Met De Russische Muur presenteert Alisa Ganijeva een bontgekleurd boek.
Zonder schroom dompelt ze haar lezers onder in de talloze tradities, temperamenten en eigenaardigheden van Dagestan en haar eindeloos
eigenzinnige stoet bewoners. Dat is tegelijk de kracht en de beperking van dit
boek. Want noch Ganijeva noch de vertalers hebben het zichzelf, laat staan de
lezer, makkelijker gemaakt dan het is. De couleur locale spat van de bladzijden. En die couleur locale is voor een West-Europese lezer geen gekend terrein. Een uitgebreide verklarende woordenlijst achteraan brengt
weliswaar soelaas, maar wie als lezer niet bekend is met dit stuk van de
Russische cultuur heeft toch voortdurend het gevoel dat hij achter het verhaal
en haar finesses aanhuppelt.
Dat
is jammer, maar tegelijk onvermijdelijk. Want de kracht van De Russische Muur schuilt precies in het
feit dat de lezer op compromisloze wijze ondergedompeld wordt in een ongekende
maar fascinerende wereld: de
tradities en gebruiken, de verschillende volkeren en hun geschiedenis. Het boek
barst van dingen die je als lezer niet kent, van onverwachte ontmoetingen,
conflicten en discussies. Dat maakt ook de aantrekkelijkheid ervan uit, alsof
je binnen mag kijken in een wereld die zich anders nooit aan je had openbaard.
Ook dat kan literatuur doen, en allicht hebben we daar meer nood aan dan aan
een zoveelste roman die onttrokken is aan Vlaamse klei of die eindeloze cirkels
draait in de Amsterdamse grachtengordel.
En
uiteraard is Dagestan ook een metafoor voor wat we wél kennen. Want De Russische Muur is ook een metafoor
voor iets wat in de recente geschiedenis zo vaak gebeurde en ook vandaag
gebeurt – en dus voor iets waar we wel degelijk dagelijks mee worden
geconfronteerd. Want je kan de wereldgeschiedenis herschrijven volgens hoe politici
kunstmatige grenzen installeerden, en hoe daar telkens een karrevracht aan
onheil uit ontstond. Een geschiedenis waar we ook vandaag nog nieuwe
hoofdstukken kunnen bijschrijven. De
Russische Muur haalt die werkelijkheid naar boven, geeft haar een concrete
stem, toont de complexiteit ervan. Alleen al daarom is het boek weliswaar geen
voor de hand liggende, maar wel een heel welgekomen, ja zelfs broodnodige stem
in het debat.
Alisa
Ganijeva: De Russische Muur, Wereldbibliotheek Amsterdam, 2017, 271 p. ISBN
9789028426337. Vertaling van Prazdnitsjnaja gora door Annelies de Hertogh
en Els de Roon Hertoge. Distributie: Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan