Non-fictie

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2017

Valeria Luiselli: Vertel me het einde: een essay in veertig vragen

door Katja Feremans

 Valeria Luiselli (1983, Mexico-Stad) debuteerde in 2012 met Valse papieren. Aangestuurd door literair-filosofische overpeinzingen wandelt en fietst ze in deze essayistische verhalen door Venetië, Mexico-Stad en New York, waar ze sinds enkele jaren met haar gezin woont. Het samenspel van eruditie en onbevangenheid dat haar debuut typeert, kenmerkt ook haar romans De gewichtlozen (2014) en De geschiedenis van mijn tanden (2015).
 
Met Vertel me het einde brengt ze opnieuw een beschouwende tekst. Deze móest ze schrijven, wilde ze ooit nog iets anders op papier krijgen. De aanleiding gaat terug tot de zomer van 2014. In afwachting van hun permanente verblijfsvergunning zijn zij en haar echtgenoot (Álvaro Enrigue, eveneens Mexicaan en schrijver) verplicht om hun zomervakantie in de VS door te brengen. Het wordt een roadtrip door Amerika samen met hun twee kinderen. In de kleine, beschutte wereld van hun huurauto worden ze echter permanent geconfronteerd met de alarmerende nieuwsberichten over de tienduizenden Centraal-Amerikaanse minderjarigen die zonder begeleiding van volwassenen via de Mexicaanse grens de VS binnenstromen.

Het lot van de jongeren, dat haar van begin af aan heeft aangrepen, dringt pas in zijn volle reikwijdte tot haar door, wanneer ze in 2015 als vrijwillige tolk aan de slag gaat bij de immigratierechtbank van New York. Tijdens een intakegesprek krijgen de in hoofzaak uit El Salvador, Guatemala en Honduras komende jongeren er veertig vragen voorgelegd. De schrijfster vertaalt hun brokkelige antwoorden naar het Engels en puurt er telkens weer een zo samenhangend mogelijk verhaal uit, waar de advocaat van het kind vervolgens details in opspoort die een uitzettingsbevel kunnen tegenhouden.
 
Elk van die verhalen is uniek, maar dezelfde gruwelijke elementen komen er steevast in terug. Met de hulp van mensensmokkelaars ontvluchten de kinderen hun thuisland en doorkruisen Mexico, doorgaans meeliftend op La Bestia, de bijnaam voor de gammele goederentreinen waarop er al duizenden vluchtelingen zijn gestorven of zwaargewond geraakt. Ze proberen onderweg uit handen te blijven van verkrachters, corrupte politieagenten, moordlustige soldaten en drugsbendes die hen onder dwang aan het werk willen krijgen op papavervelden of marihuanaplantages. Als ze weigeren of vluchten, lopen ze het risico vermoord te worden en te eindigen in een massagraf. Bij de Amerikaanse grens geven ze zich over aan de Border Patrol-beambten, want enkel zo zijn ze in regel met de Amerikaanse wet. Van een detentiecentrum gaan ze naar een tijdelijke opvang, vanwaar ze contact leggen met de familieleden die ze willen vervoegen.
 
Onder Obama werd de afwikkelingstermijn van hun asieldossiers verkort. In de praktijk kwam het erop neer dat de kinderen, die verplicht zijn zich te laten bijstaan door een advocaat, nog maar eenentwintig dagen (in plaats van een jaar) kregen om er een te vinden. Immigratierechtbanken moesten voorrang geven aan deze jeugdzaken en kwamen algauw handen tekort om ze af te handelen. In dit essay, dat is gestructureerd rond de veertig vragen waarmee in de rechtbank wordt gepeild naar de achtergrond en de motieven van de jonge vluchtelingen, spreekt Valeria Luiselli vanwege die onmogelijke race tegen de tijd van een uiterst kille, wrede beleidskeuze: ‘een sluiproute
om niet te hoeven afrekenen met de dreigende realiteit die plotseling op de drempel van het land stond’.
 
Het stuit haar ook tegen de borst dat de oorsprong van de kinderexodus in de media wordt herleid tot lokale problemen in de herkomstlanden van de jongeren. Zelf oppert ze dat de oorzaken diep verankerd zijn in de gezamenlijke geschiedenis van de VS en Centraal-Amerika. Ze verwijst naar de Amerikaanse steun aan de militaire regering van El Salvador tijdens de burgeroorlog (1979-1992) en de vernietiging van het sociale weefsel die het gevolg was van dat conflict. Ze heeft het over de wapensmokkel van de VS naar Mexico en de landen van Centraal-Amerika. Verder voert ze aan dat het stijgende heroïnegebruik in de VS de drugsoorlogen in Midden-Amerika voedt.

Deze punten haalt Valeria Luiselli aan zonder ze evenwel verder uit te diepen. Dit neemt niet weg dat ze, vertrekkend vanuit haar persoonlijke situatie en haar eigen engagement, een duidelijk beeld schetst van de horror achter de angstaanjagende cijfers in deze immigratiecrisis.
 
Valeria Luiselli: Vertel me het einde, Das Mag, Amsterdam 2017, 132 p. ISBN 9789492478436. Vertaling van Tell me how it ends door Fiep van Bodegom en Merijn Verhulst. Distributie: Elkedag Boeken


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri