Vertaald proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2017

Robert Seethaler: De Weense sigarenboer

door Carl De Strycker

Het is 1937 en de achttienjarige Franz wordt vanuit de provincie naar Wenen gestuurd om er in de leer te gaan bij Otto Trsnjek, die op de Währingerstrasse een kranten- en rookwarenwinkeltje uitbaat.  Dat is om de hoek bij de Berggasse, en dat is een in de Oostenrijkse hoofdstad een haast mythische straat, want daar woont Sigmund Freud, grondlegger van de psychoanalyse en sigarenliefhebber. De jonge Franz, die verliefd wordt en worstelt met de wijze waarop hij met zijn gevoelens moet omgaan, trekt z’n stoute schoenen aan en gaat te raadde bij Freud, die in ruil voor een paar heerlijke Havanna’s zowat zijn persoonlijke liefdescoach wordt. 
 
Dat is een hoogst vermakelijk verhaal, waarin clichés over de liefde en Freuds opvattingen daaromtrent geestig aan bod komen, maar De Weense sigarenboer is – gelukkig – meer dan dat. De roman speelt namelijk tegen de achtergrond van het opkomende nationaalsocialisme en het daarmee gepaard gaande antisemitisme dat Wenen in zijn ban krijgt. Het begint met het bekladden van de winkel van Trsnjek en eindigt met zijn deportatie.
 
Robert Seethaler slaagt erin om de sluipende manier waarop de extreemrechtse ideeën opgang doen duidelijk te maken. Aan de hand van verschillende taferelen en kleine anekdotes toont hij hoe de verhoudingen in de stad veranderen, hoe de bruinhemden steeds meer macht krijgen en steeds driester te werk gaan. Freud – van Joodse komaf – zal uiteindelijk zijn biezen pakken en naar Londen verhuizen; Franz daarentegen zit gevangen in zijn eigen land en zal na een daad van verzet helaas hetzelfde lot beschoren zijn als zijn leermeester.
 
Wat op het eerste gezicht een vermakelijke roman lijkt over het volwassen worden en het seksuele ontwaken van een tiener, daarbij geholpen door een wereldberoemde zielenknijper, blijkt bij nader toezien een grimmig portret van de gespannen Weense situatie net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. De Weense sigarenboer biedt een opmerkelijk genuanceerd beeld van die periode omdat Seethaler heel uiteenlopende personages en reacties aan bod laat komen: Weners die het nieuwe regime genegen zijn, meelopers, bangeriken, inwijkelingen, joden, critici van de nazi’s, de beroemdheid die waarschijnlijk enkel omwille van zijn status en rijkdom weet te ontsnappen. Elk van hen heeft een andere manier om zich te verhouden tot de nieuwe politieke realiteit. Het maakt dat de auteur subtiel duidelijk weet te maken hoe het sluipende gif van het nazisme het dagelijkse leven en de menselijke verhoudingen aantast op alle niveaus van de bevolking.
 
Robert Seethaler: De Weense sigarenboer, De Bezige Bij, Amesterdam 2017, 255 p. ISBN 9789023471608. Vertaling van Der Trafikant door Liesbeth Van Nes. Distributie: WPG Uitgevers

deze pagina printen of opslaan