Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2018

Ali Smith: Herfst

door Kris van Zeghbroeck

Met de recente vertaling van Ali Smiths roman Autumn (2016, Herfst), het eerste deel van de seizoenskwartet Seasonal, is de volledige shortlist van de Booker Prize 2017 in het Nederlands beschikbaar. Met zeven romans op haar actief (deel twee van Seasonal, Winter (oktober 2017) is intussen in het Engels beschikbaar) kan Smith voorlopig bogen op vier Booker Prize Shortlist-nominaties. Volgens het aloude recept van de Booker Prize een topfavoriet om als laureaat uit de bus te komen, maar met de nieuwe Amerikaanse formule bestaat de kans dat ze als eeuwige genomineerde in limbo blijft zweven.

Aan de kwaliteit van haar proza zal het niet liggen, weerbarstige poëtische ideeënromans vol referenties die tot de essentie van literatuur en kunst doordringen. Daniel Gluck is een bevlogen kunstverzamelaar die als zeventiger een platonische relatie ontwikkelde met zijn achtjarige buurmeisje Elisabeth. Als belezen mentor bracht hij kennis en betekenis in haar leven, cultiveerde haar liefde voor kunst en literatuur.

Hij inspireerde haar om een scriptie te schrijven over de vroeg gestorven Britse popartkunstenares Pauline Boty. Boty’s korte artistieke leven waarin de energie en creativiteit van het ‘Nu’ alle maatschappelijke grenzen verlegde, staat in schril contrast met de plotse verdamping van haar verworvenheden na haar dood. Een bij uitstek cyclisch verhaal van vernieuwing, van leven en dood. Een tragikomische cyclus van wedergeboorte die Ali Smith onderkent in de latere toneelstukken van Shakespeare, die een cruciale rol spelen in het seizoenskwartet.

Nu is Daniel letterlijk en figuurlijk in de herfst van zijn leven. Als 101-jarige leeft hij in een verzorgingstehuis, waar de 32-jarige Elisabeth hem regelmatig bezoekt. Zij reflecteert over de gesprekken die ze de voorbije kwarteeuw gevoerd hebben, hij verliest zich in surrealistische hallucinaties waarin begrippen als ‘tijd, ruimte, taal en natuur’ in elkaar verglijden. De kortheid van het leven staat centraal in deze roman over de herfst, in de verf gezet met een motto van John Keats: ‘If I am destined to be happy with you here – how short is the longest Life’.

Het zijn turbulente tijden vol speculatie in het door (post-)Brexit geteisterde Verenigd Koninkrijk. Leugens, verdeeldheid, grenzen en identiteiten bepalen de nationale en internationale agenda. Een politieke tragikomedie die ‘for better and for worse’ de emoties hoog doet oplaaien. Of er op het einde van de rit een betere maatschappij vorm krijgt, is zeer de vraag. In elk geval is het Verenigd Koninkrijk gedoemd om een cyclisch proces te doorworstelen. Herfst staat in al haar diversiteit dan ook te boek als de eerste Brexit-roman.

Ali Smith denkt al twintig jaar over een seizoensgebonden romankwartet, snel geschreven en geworteld in het heden, gepubliceerd voor de actualiteit vervliegt. Maar ook over de tijd en de geschiedenis die we met ons meedragen, over kunst en liefde, die essentieel de kern van ons cyclisch bestaan bevatten, gevat in de tijdgeest die als zand door onze vingers glipt:

‘The way we live, in time, is made to appear linear by the chronologies that get applied to our lives […]. But we're time-containers, we hold all our diachrony, our pasts and our futures (and also the pasts and futures of all the people who made us and who in turn we'll help to make) in every one of our consecutive moments / minutes / days / years, and I wonder if our real energy, our real history, is cyclic in continuance and at core, rather than consecutive. […] And since the novel as a form is always about time, and since the name we've given to the novel form also means new, something new, something so new it's news – I suppose I'm interested in asking structural questions of the form.’ (Penguin.co.uk)

Ali Smith: Herfst, Prometheus 2018, Amsterdam, 237 p. ISBN 9789044636604. Vertaling van Autumn door Karina van Santen en Martine Vosmaer. Distributie: Pelckmans Uitgevers


deze pagina printen of opslaan