Nederlands proza
BOEKEN NR. 3, MAART 2018
Kristien Hemmerechts: Wolf
door Jooris van Hulle
Wat
moeten we ons voorstellen bij iemand wiens leven in de ogen van anderen tot
drie essentiële punten herleid kan worden? Kristien Hemmerechts legt haar lezer
de vraag voor op de openingspagina van haar roman Wolf:
‘Onderwerp nummer 1: Leander, onderwerp 2: zijn achternaam, onderwerp 3:
piano’s.’
Het
antwoord dat er direct op volgt, hier nog vol suggestie die pas in de loop van
de roman verhelderd zal worden, luidt:
‘Hij blafte hen toe dat hij geen
concertpianist was. Hij begeleidde een blinde stand-upcomedian zoals vroeger in
de bioscoop tweederangs pianisten stomme films begeleidden. Ja, ja, papa, ik
ben als loser geboren dankzij jou en dankzij Baba.’
Snel op een rijtje gezet: Vladimir
Oeltsjenko (de achternaam!) komt aan de kost door mee op te trekken langs
Vlaamse wegen en dorpszaaltjes om er zijn blinde vriend te begeleiden op de
piano. Wat kan worden beschouwd als het werk-van-de-tweede rang (als begeleider
blijft hij hoe dan ook afhankelijk van de impact die Leander kan hebben op zijn
publiek), wordt door Hemmerechts overtuigend doorgetrokken naar het niveau van
de ich-Suche die het fundament vormt van haar roman.
‘Als loser geboren’: vijf dagen
na zijn geboorte wordt baby Lexie (want zo zou hij aanvankelijk heten) herboren
als Vladimir, naar zijn overleden Russische grootvader. Grootmoeder Baba kan
het niet verkroppen dat haar zoon een vluchtige liaison heeft gehad met een
onbeduidend en alcoholverslaafd meisje, dat in haar ogen totaal ongeschikt
moest zijn voor het moederschap. Vladimir groeit op onder de hoede van Baba,
maar is die gaandeweg gaan ervaren als een beknelling. In wezen blijft hij zijn
ganse leven op zoek naar de echte moederfiguur.
Oedipus is hier uiteraard niet
veraf. Neem er dan nog de blinde Leander bij (de allusie op Oedipus’ blindheid
nadat hij de waarheid heeft ontdekt), en het mag duidelijk zijn dat Hemmerechts
het mythische kader gebruikt om een verhaal te vertellen van alle tijden. Dat
zij er de lezer ook nadrukkelijk attent op maakt (‘Als Oedipus was hij recht in
de armen van een noodlot gelopen, dat hij had proberen te ontvluchten’, lijkt
me een zware onderschatting van het inleving- en interpretatievermogen van die
lezer. In de eerste plaats is het Vladimir te doen om de waarheid. Niet zozeer
om die te achterhalen, maar om vanuit het tegenlicht hier de leugen(s) te
ontmaskeren waarachter mensen zich blijvend gaan verschuilen.
Hemmerechts maakt een grote
omweg om tot de kern van haar verhaal te komen. Vladimir trekt, als zijn vriend
Leander in het ziekenhuis is beland en hij geen toelating krijgt van diens zus
om hem te bezoeken, naar het in de buurt van Verviers gelegen Coccola, een
gewezen klooster, maar nu omgebouwd tot een soort van welzijnscentrum. In
afgemeten bewoordingen, maar precies daarom des te overtuigender tekent
Hemmerechts de sfeer in het centrum waar mensen samenkomen om ‘de vriendelijkheid
te bedrijven’. Vladimir is erheen getrokken in het spoor van zijn therapeute
Lieselotte. Hij zoekt een modus vivendi die hem moet toelaten de wolf in hem
het zwijgen op te leggen.
Het terugkerende beeld van de wolf die zich op een
ijsschots bevindt (de symboliek speelt hier weer onmiskenbaar mee) schraagt
overduidelijk het geheel van de roman. Woede, die zoals uiteindelijk zal
blijken, gevoed wordt door angst, drijft Vladimir bijna letterlijk in de hoek waar
de klappen vallen. Het is angst die hem altijd heeft belet al wie zich in zijn
omgeving ophoudt, ook met de waarheid van hun bestaan te confronteren: Rita,
met wie hij een relatie heeft, zijn eigen moeder, de moeder-godin Baba… Pas na
een vreselijk ongeval in de omgeving van Coccola, zal hij er, mede door de
begripvolle Tessa die er ook verblijft, in slagen zijn leven te herschikken en
zo, weer tegen de bemoeienissen van anderen in, een andere weg in te slaan:
‘Hij was soms
bang van zichzelf geweest. Gedaan met de haat, hij wilde liefhebben.’
Het kan tellen, dit
dik aangezet positieve idee aan het slot. Wolf
is een roman die niet sprankelt van oorspronkelijkheid inzake thematiek en
aanpak, maar gedragen door het vakmanschap van Kristien Hemmerechts meer biedt
dan louter divertissement.
Kristien Hemmerechts: Wolf.
Amsterdam, De Geus 2018, 234 p. ISBN 9789044539813. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan