Vertaald proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2018

Emmanuel Bove: Een vader en zijn dochter

door Jan Baes

Na zijn dood volledig uit het zicht verdwenen, krijgt Emmanuel Bove (1895-1945) in de late jaren zeventig van de vorige eeuw een nieuwe kans en rijst op als een fenix uit het graf. Eerst in eigen land, maar al snel ook daarbuiten - zo zal Peter Handke zijn volledige werk, een dertigtal romans en novellen, in het Duits vertalen.

Als zoon van een Russisch emigrant uit Kiev, Bobovnikoff, is hij van jongs af aan geïnteresseerd in literatuur en zal hij, ondanks het feit dat hij zich een tijd in leven moet houden met het schrijven van goedkope romannetjes, al snel succes oogsten als auteur van opvallend knap proza.
 
De Franse schrijfster Colette is zeer onder de indruk van zijn eerste echte roman Mes amis (1924) (vertaald als Mijn vrienden) en introduceert hem in de literaire wereld. Wanneer hij later ook wordt verwelkomd in de surrealistische en dadaïstische kringen rond André Breton en Philippe Sollers is zijn reputatie gevestigd. Ook het publiek succes blijft niet uit, temeer omdat hij zich nooit zal aansluiten bij een groep of richting en koppig zijn eigen weg blijft gaan: het prototype van de eenzame schrijver, onafhankelijk en nergens te klasseren. De voornaamste reden ook waarom zijn werk niet gedateerd is.
 
Bove munt uit in een concreet en nauwgezet gebruik van de taal. En ook door een thematiek die zich bewust beperkt tot het creëren van personages die worstelen met hun bestaan en die hun plaats in de samenleving maar niet kunnen bepalen. Daarmee loopt Bove vooruit op de existentiële romans van na de oorlog.
 
Hij grossiert in machteloze helden, zoals Jean-Antoine About (what's in a name!) in de korte roman Een vader en zijn dochter (1928), geschreven drie jaar nadat Bove's eigen huwelijk was stukgelopen en vrouw en kinderen voorgoed het huis hadden verlaten. Op gelijkaardige wijze raakt het hoofdpersonage in dit verhaal zowel zijn vrouw Marthe als zijn dochter Edmonde kwijt. Wanneer de lichtzinnige Marthe uit zijn leven verdwijnt, blijft Antoine alleen achter met Edmonde, waaraan hij al zijn krachten wil wijden. Maar hetzelfde scenario als met zijn vrouw dreigt. Na een heftig conflict, dat alles te maken heeft met totaal onbegrip en hardnekkige gevoelens van verongelijktheid, en geconfronteerd met de drang van Edmonde naar een vrij en onafhankelijk bestaan, wordt ze voorgoed het huis uitgezet.
 
Een drama dat alles te maken heeft met de onderdanigheid en schier masochistische persoonlijkheid van Antoine die zijn eigen ambities heeft opgeofferd ten bate van hen die hij denkt lief te hebben en waarvoor hij, naar zijn mening, alles heeft gedaan om het ze naar de zin te maken en hun geringste wensen te vervullen. Daarbij gaat hij zover zichzelf letterlijk en figuurlijk weg te cijferen zodat er langzamerhand een onoverkomelijke afstand gaat ontstaan tussen hemzelf en zijn omgeving.

Wanneer er uiteindelijk, op de nukkige oude dienstbode Nathalie na, niemand meer overblijft, verloedert hij totaal, lichamelijk als geestelijk, vervuld van grieven, zich genoegzaam wentelend in zijn door manische obsessies veroorzaakte ellende. En dan komt er, vijf jaar na haar verdwijnen - zo begint het verhaal - een telegram van Edmonde dat haar terugkeer, diezelfde avond nog, aankondigt. Antoine is volkomen ontredderd...
 
Emmanuel Bove, de schrijver die naar men zei ‘te bescheiden [was] om nog herinnerd te worden’, heeft onder meer met dit verhaal bewezen dat wie (echt) schrijft, ook (echt) blijft. De creatie van het complexe wezen dat Jean-Antoine About heet, is inderdaad indrukwekkend in zijn totale omvang die terzelfdertijd niets en alles aan de verbeelding overlaat. Het portret van een ontworteld mens in een verhaal dat in de eerste plaats bepaald wordt door de toon, door de taal en door de indruk van authenticiteit.

Emmanuel Bove: Een vader en zijn dochter, Vleugels, Bleiswijk 2018, 63 p. ISBN 9789078627425. Vertaling van Un père et sa fille door Mirjam De Veth 

deze pagina printen of opslaan