Nederlands proza
BOEKEN NR. 5, MEI 2018
Marjolijn van Heemstra: En we noemen hem
door Wim Naeyaert
Marjolijn van Heemstra (1981) is schrijfster
van gedichtenbundel Als Mozes had
doorgevraagd en roman De laatste
Aedema, columnist voor NRC en Trouw én daarnaast nog theatermaakster.
Voor En we noemen hem werd ze door
haar zwangerschap gedreven om haar initiële plan om haar kind naar een
heldhaftige, mythische oudoom te vernoemen, verder uit te pluizen. Tijdens haar
onderzoek van een – uiteraard - slordige 40 weken met een wel heel dwingende
deadline ontdekken we vanop de eerste rij hoe mythe en realiteit steeds
moeilijker verzoenbaar worden.
‘Maar het kost zoveel moeite je te realiseren dat de
geschiedenis is opgebouwd uit mensen van nu, alleen een ander nu, dat zij
gedacht hebben als wij, gezocht, geprobeerd, dat hun leven bestond uit
moeilijke beslissingen en werkelijk leed en echte pijn. Dat het echt was en net
zo rommelig en chaotisch als onze levens nu.’
Een onbestrafte
oorlogsmisdadiger werd in 1946 door Frans Julius Johan van Heemstra, voortaan
‘bommenneef’ alsnog voor zijn daden verantwoordelijk gesteld. In de adellijke
familie wordt dit als een heldenverhaal overgeleverd tot bij de zwangere
Marjolijn, die met een symbolische ring herinnerd wordt aan de mythe. Ze speelt
met het idee om haar kind naar de bommenneef te vernoemen maar wil daarvoor net
iets dieper graven dan wat haar verteld wordt, nu al haar kind beschermend.
Wat volgt, is
een race tegen de klok, een gevecht tegen de zwangerschapsklachten en veel
belangrijker: een thematisering van de overlevering van geschiedenis, het spel
tussen fictie en feiten en de mythificatie en maakbaarheid van het verleden.
Tussen vergeelde documenten en vergrijsde lotgenoten, komt ze steeds dichter
bij de onthutsende realiteit.
‘Ik heb lang gedacht dat ik hem moest doorgronden, maar ik
begin meer en meer te geloven dat een mens een web is en dat het doorgronden
van dat web, de structuur ervan, de enige manier is om iemand echt te leren
kennen.’
En
dat is wat Marjolijn doet: ze gaat op zoek naar de laatste hechtingspunten van
het web rondom Frans; goed wetende dat het daardoor helemaal gaat trillen. In
een haast synchrone apotheose, wat de spiegelende constructie van de roman
benadrukt, zoekt van Heemstra bovendien nog eens de dunne grens tussen dit
verslag van een zoektocht en de literatuur op.
En we noemen hem is meer dan een zoektocht. Het is een knap
geconstrueerd literair werk met eerder betreden maar immer interessante
filosofische paden over de maakbaarheid van de geschiedenis geworden. Het
standpunt van wie wint of wie overblijft om het na te vertellen zal altijd
zegevieren. Tot een kritische geest met een knappe pen het verhaal zich eigen
maakt.
Marjolijn van Heemstra: En we noemen hem, Das Mag,
Amsterdam 2018, 218 p. ISBN 9789492478375. Distributie Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan