Vertaald proza
BOEKEN NR. 5, MEI 2018
Carson McCullers: Klok zonder wijzers
door Katja Feremans
Lover,
Beloved: Songs from an Evening with Carson McCullers
is Suzanne Vega’s muzikale ode uit 2016 aan de Amerikaanse schrijfster
(Georgia, 1917 - New York, 1967) die in 1940 hoge toppen scheerde met haar
debuut Het hart is een eenzame jager.
Niet toevallig zijn bluesinvloeden en piano nooit veraf op het album: de
schrijfster met haar androgyne voorkomen, wankele gezondheid en chaotische
liefdesleven groeide in het diepe zuiden van de VS op met blues en was zelf
geschoold als klassiek pianiste.
Al op haar vijftiende zag Carson McCullers echter af van
een pianocarrière. Haar liefde voor muziek weerklinkt wel in haar romans, zo
ook in Klok zonder wijzers (1961),
waarin die vooral wordt vertolkt door de zeventienjarige Sherman Pew. Zo bokkig
als de negerjongen met de felblauwe ogen is in de omgang met anderen, zo
fijnbesnaard toont hij zich als hij zingt en pianospeelt. Krachtig is dan ook
de scène waarin Sherman op een zwoele midzomeravond Jester Clane in vervoering
brengt met een droefgeestige blues.
Jester is de kleinzoon van
rechter en voormalig congreslid Fox Clane, een in overtollige kilo’s en
gewichtigheid zwelgende blaaskaak. Hij verliest zich graag in oude
krantenknipsels waarin hij ooit werd bejubeld om zijn visie, plichtsbesef en
eergevoel – ‘Een vaste ster in de schare van uitgelezen zuidelijk
staatsmanschap’. Zonder enige schroom blijft hij in slavernij de basis zien van
de beschaving.
Gaandeweg blijkt hoe de levens van Sherman, de oerconservatieve rechter en diens
zoekende kleinzoon, alsook het lot van apotheker J.T. Malone, met elkaar
verweven zijn. Die laatste heeft te horen gekregen dat hij leukemie heeft, maar
niet zozeer het besef van zijn nakende dood beklemt de amper veertigjarige
Malone, als wel het onzekere verloop van de hooguit vijftien maanden die hem nog
resten: ‘Hij was iemand die kijkt op een klok zonder wijzers’.
Daar waar Carson
McCullers in Het hart is een eenzame
jager focust op de zoektocht naar spirituele rijkdom van een handvol
bezielde personages, werkt ze in Klok
zonder wijzers eerder toe naar de dramatische ontknoping van een rist
intriges waarin ze oppervlakkiger uitgewerkte karakters de hoofdrollen
toebedeelt.
Ondanks de afschaffing van de rassenscheiding na de Amerikaanse Burgeroorlog
(1861 - 1865) bleef de diepgewortelde ongelijkheid tussen blank en zwart in de
zuidelijke staten deel uitmaken van het leven van alledag, ook nog halfweg de
jaren vijftig in het stadje Milan, waar de roman zich afspeelt. Carson
McCullers maakt schrijnend duidelijk hoe blanken die de vermeende superioriteit
van hun ras in vraag stellen, de afkeer oproepen van oud-ingezetenen die er als
de dood voor zijn dat hun land en eigendommen in zwarte handen zouden overgaan.
Verder wordt Klok zonder wijzers gekleurd door eenzaamheid
en onbeantwoorde liefde en brengt de schrijfster in haar laatste roman pakkende
toetsen aan met rake metaforen, niet het minst wanneer ze cirkelt rond de dood,
die ‘gisse goochelaar met allemaal trucs in zijn mouw’, door wie ze zelf op
haar vijftigste al werd ingehaald.
Carson McCullers: Klok zonder wijzers, Athenaeum – Polak
& Van Gennep, Amsterdam 2018, 256 p., ISBN 9789025303631. Vertaling van Clock
without hands door Molly Van Gelder. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan