Nederlands proza

Renate Dorrestein: Zonder genade

door Jen de Groeve

'Schuld' is een thematiek die over Renate Dorresteins hele oeuvre heen gebeiteld staat. En altijd heeft het met de dood te maken. Ze stuurt haar personages steevast de wereld in met de idee dat ze een schuld hebben in te lossen, een niet bestaande schuld daarenboven. Een volstrekt zinloze en onmogelijke opdracht, die niettemin een obsessie wordt en daardoor ook potentieel destructief.
 
Volgens Phinus verloopt het leven volgens de natuurlijke orde der dingen. Toen hij trouwde met Franka zou hij voor haar en voor Jem, haar zoontje, een fundament van hun bestaan worden. Ze zouden een gezin vormen tot de dood hen zou scheiden. Zijn dood, wel te verstaan, of die van Franka, want zo is het leven. Phinus is als wees opgevoed door zijn twee tantes, die in de overtuiging dat een kind vastigheid behoeft, achter de schermen zorgden dat de werkelijkheid zich ordelijk en met regelmaat aan hem voordeed. En nu is hij fabricant van spelletjes: de regels bepalen hoe het spel verloopt, als je ze overtreedt, werkt het niet en krijg je chaos eerste klas.
 
En dat is precies wat er zich in de werkelijkheid voordoet. Door een stom toeval laat Jem het leven. Hij heeft zijn vriendinnetje meegenomen naar een discotheek -- op Phinus' aanraden; als je een meisje wil versieren is de discotheek the place to be -- en wordt daar door een wild in het rond vurende dronkenman doodgeschoten. Uitgerekend hij. Dat dit een vreselijk toeval zou zijn, gaat er bij Phinus niet in. Hier heeft iemand schuld aan, en wie kan dat anders zijn dan hij? De wereld wordt een mijnenveld, bij elke stap die hij doet, dreigt Phinus onderuit gehaald te worden. Franka wil rouwen, over Jem praten, hij kan het niet, want bij elke herinnering neemt zijn overweldigende schuldbesef nog toe.
 
De manier waarop Phinus worstelt met zijn redeloze schuldgevoel kan alleen maar destructief zijn. Door een aantal opeenvolgende blinde acties op een weekendje uit (dat de bedoeling had hun relatie opnieuw aan te halen), brengt Phinus zichzelf op de rand van de afgrond. Als hij, weer thuis, de zaak compleet laat escaleren, bereikt hij uiteindelijk toch het punt waarop hij zijn verdriet boven het schuldgevoel kan laten uitkomen. Slotzin: "Het kan eindelijk beginnen".
 
Schuld, verlies, rouw en loutering. Renate Dorrestein werkt hier een thematische lijn uit die ouder is dan de literatuur. En die gevaar loopt te verzanden in een berg van clichés. En die clichés zijn er ook, wellicht zelfs bewust, want Dorrestein houdt nogal van het klare beeld en weinig omfloerste uitspraken. Maar de ontspoorde mens die ze hier in al zijn kwetsbaarheid en kwetsende onmacht uittekent, is echt in zijn buitenissig gedrag en tot het uiterste doorleefd in zijn wanhopige pijn. De balorigheid waarmee ze hem in nog maar weer een dieper drama stort, schrijf ik dan maar toe aan het genoegen dat ze, zoals ze schrijft in Het geheim van de schrijver beleeft, wanneer de afwikkeling van de plot zo lekker loopt en zij ziet dat het een goed verhaal wordt.

Renate Dorrestein: Zonder genade, Querido, Amsterdam 2017, ISBN 9789021406800. Distributie L&M Books 
 
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswolf 

deze pagina printen of opslaan