Wie kent ze niet, de korte verhalen over de
eekhoorn, de olifant, de mier en de andere dieren in het bos? Maar Toon
Tellegen schrijft meer dan alleen dierenverhalen. Met De seringenboom verschijnt zijn tweede roman waarin niet de dieren,
maar de jeugd centraal staat. Het boek is een eerbetoon aan zijn zes jaar
oudere broer die in 2016 is overleden. In De
seringenboom beschrijft Tellegen hun gezamenlijke jeugd, overgoten met een
dosis fictie. Het resultaat is een kleine schelmenroman die wonderbaarlijk goed
aansluit bij de rest van zijn ouevre.
Het boek bestaat uit
verschillende korte anekdotes waarin steeds de schelmenstreken van de broer
beschreven worden: hij loopt een hersenschudding op als hij via een te korte
ladder op de schuur wil klimmen, hij zakt jaarlijks door het ijs, hij schiet
een bal over de haven heen recht in het raam van de kruidenierswinkel, hij
hangt een fiets aan een boom enzovoort. Uit elke anekdote blijkt weer hoe zeer
Toon opkijkt tegen zijn broer. Hij heeft het idee dat voor zijn broer alles
mogelijk is. Zijn broer kent geen grenzen en blijft keer op keer proberen,
ondanks botbreuken of natte kleren. Daarmee is het boek niet alleen een ode aan
de broer van de schrijver, maar ook een ode aan het onmogelijke. Dit is enkel
te bereiken met hetzelfde doorzettingsvermogen waarmee de olifant in bomen
blijft klimmen in Tellegens dierenverhalen.
Door de regels heen en in de
gedichten aan het begin en het eind van het boek schemert echter ook iets
anders door: het gemis van de broer die er niet meer is. Door hem weer als
jongen in herinnering te roepen en deze herinneringen uitvergroot weer te
geven, probeert Tellegen zijn broer in leven te houden voor zichzelf en voor
anderen.
Net
als de dieren in het bos is de kleine Toon op zoek naar betekenis, vooral naar
de betekenis van de woorden die hij de mensen om zich heen hoort gebruiken. Hij
zet zijn levendige fantasie in om aan woorden betekenis te geven:
‘Mijn broer zei dat
ze nu in vergetelheid zou raken. Ik dacht dat vergetelheid misschien ook een
soort moeras was.’
Vooral spreekwoorden en gezegden stellen hem voor raadsels. Zo legt zijn
moeder de dominee het vuur aan de schenen. De kleine Toon stelt zich dat als
volgt voor:
‘Mijn moeder [...] streek een lucifer af en stak zijn broekspijpen onder zijn
toga aan, en de dominee zweefde als en brandend vloeipapiertje omhoog tot hij
tegen de nok van de kerk botste en zwartgeblakerd naar beneden viel tussen de
voorste gelovigen.’
Al met al is De seringenboom
een geslaagde en gelaagde novelle over de overmoedigheid van de jeugd, over het
onmogelijke en over de dood. Lichtvoetig benadert Tellegen deze thema’s met een
combinatie van actie in de vorm van de streken van de broer en introspectie
door het gepeins van de betekeniszoekende kleine Toon. Juist deze krachtige
combinatie zien we ook terug in Tellegens dierenverhalen. Met dezelfde vertrouwde
middelen schept Tellegen in De
seringenboom echter een hele andere wereld dan we eerder van hem gewend
waren.
Toon
Tellegen: De seringenboom, Querido, Amsterdam 2018, 125 p. ISBN: 9789021408897.
Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan